El derecho agrario en México en la era del nuevo imperialismo. Pérdida y readecuación de su sentido social
| Autor | Alejandro Santiago Monzalvo |
| Cargo | Miembro del Sistema Nacional de Investigadores (SNI) |
| Páginas | 625-646 |
625
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
Ελ δερεχηο αγραριο εν
Μξιχο εν λα ερα δελ
νυεϖο ιµπεριαλισµο.
Πρδιδα ψ ρεαδεχυαχι⌠ν
δε συ σεντιδο σοχιαλ
Αλεϕανδρο
Σαντιαγο Μονζαλϖο∗
Ελ χαπιταλισµο σοβρεϖιϖε α τραϖσ δε λα προδυχχι⌠ν δελ εσπαχιο
ΛεΦεβϖρε
Ρεσυµεν
Ε
ν εστε τραβαϕο σε ηαχε εϖιδεντε ελ χαµβιο εν λα νορµατιϖιδαδ αγρα ρια, υβιχανδο
ελ χαµβιο δε χονχεπτοσ λεγαλεσ εν ρελαχι⌠ν χον λα ρεαλιδαδ σοχιαλ, εχον⌠µιχα ψ πολτιχα
µυνδιαλ απορτανδο δατοσ ψ εξπλιχανδο πορ θυ σε ενχυεντρα εν χρισισ ελ σεχτορ ρυραλ ψ πορ
θυ λα χλασε χαµπεσινα, εσ λα θυε πα δεχε λοσ εφεχτοσ δελ σιστεµα χαπιταλιστ α δε αχυµυλα−
χι⌠ν. Παραδ⌠ϕιχαµεντε, εστε σιστεµα ενγενδρα εν συσ αδεντροσ, νο ελ γερµεν δε συ προπια
δεστρυχχι⌠ν, χοµο εσχριβιρ α εν υν µοµεντο δετερµιναδο Καρλ Μαρξ, σινο ελ γερµεν δε
συ ρενοϖαχι⌠ν περµανεντ ε ταµβιν χοµο λο αναλιζα εστε µισµο αυτορ , πυεσ εν συσ
βασεσ περµα νεχε χοντινυαµεντε λα αχυµυλαχι⌠ν, εσ υνα αχυµυλα χι⌠ν χονσταντε εν ελ
µοδελο εχον⌠µιχο χαπιταλιστα.
Αβστραχ
Ιν τηισ παπερ τηε χηανγε ιν αγραριαν ρεγυ λατιον ισ εϖιδεντ, πλαχινγ τηε χηανγε οφ λεγαλ
χονχεπτσ ιν ρελατ ιον το τηε σοχιαλ, εχονοµιχ ανδ πολιτιχαλ ωορλδ, χοντριβυτινγ δατα ανδ
εξπλαινινγ ωηψ τηε ρυραλ σεχτ ορ ισ ιν χρισι σ ανδ ωηψ τηε πεασαντ χλασσ, Ισ τηε ονε τηατ
συφφερσ τηε εφφεχτσ οφ τηε χαπιταλιστ σψστεµ οφ αχχυµυλατιον. Παραδοξιχαλλψ, τηισ σψστεµ
ενγενδερσ ωιτηιν ιτσελφ, νοτ τηε γερµ οφ ιτσ οων δ εστρυχτιον, ασ Καρλ Μαρξ ωουλδ ατ ονε
τιµε ωριτε, βυτ τηε γερµ οφ ιτσ περ µανεντ ρενεωαλ αλσο ασ τηε αυτηορ ηιµσελφ α να−
λψζεσ ιτ. Αχχυµυλατιον, ισ α χονσταντ αχχυµυλατιον ιν τηε χαπιταλιστ εχ ονοµιχ µοδελ.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
∗ Μιεµβρο δελ Σιστεµα Ναχιονα λ δε Ινϖεστιγαδορεσ (ΣΝΙ).
ΣΥΜΑΡΙΟ: Ιντ ροδυχχι⌠ν / Ι. Χαπιταλισµο ψ χρισισ δε σοβρεαχυ µυλαχι⌠ν / ΙΙ. ↵Χ⌠µο σε δα ελ αϕυστε
εσπαχιο−τεµπορ αλ ψ χυ〈λεσ σον αλγυνασ δε συσ χοντραδιχχιονεσ? / ΙΙ Ι. Εσταδο χαπιταλιστ α αχτυαλ ψ
συ νυεϖα φ υνχι⌠ν / Ις. Μεδιαχιονεσ ινστιτυχιοναλεσ παρ α λα προψεχχι⌠ν δελ πο δερ εν ελ εσπαχιο /
ς. Αχυµυλαχι⌠ν πορ δεσποσε σι⌠ν / ςΙ. Νορµατιϖιδαδ δελ δεσποϕο ψ δεσποσεσι⌠ν δελ υ σο δισφρυτε
δε λα προπιεδα δ σοχιαλ / ςΙΙ. Ελ Ε σταδο µεξιχανο ψ ελ δε ρεχηο / ςΙΙΙ. Χονχλυσιονε σ / Φυεντεσ δε
χονσυλτα
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
626 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
Ιντροδυχχι⌠ν
Guvg" vtcdclq" ug"dc uc"g p"w pc" ngevwtc" tgÞgzkxc" fgn" vgzvq" fg"Fcxkf" Jct xg{1 σοβρε ελ
νυεϖο ιµπεριαλισµο εντενδιδο χοµο λα µανερα εν θυε ελ χαπιταλισµο σε ρεοργανιζα
gp"nc" fir qec"e qpvgorqtƒpgc0" Rctc" vcn" Ýp" ug" tgvqoctƒp" ncu" kfgcu" fg" Octz" uqdtg" λα
αχυµυλαχι⌠ν οριγιναρια δελ χαπιταλ εν λασ χυαλεσ σε εξπλιχα χ⌠µο φυνχιονα ελ µεχα−
νισµο δε λα αχυµυλαχι⌠ν αµπλιαδα δε χαπιταλ. Εν οτρασ παλαβρασ, εσε τεξτο βυσχα δαρ
ρεσπυεστα α λα σιγυιεντε παραδοϕα εχον⌠µιχα: Λα αχυµυλαχι⌠ν δελ χαπιταλ πρεσυπονε
λα πλυσϖαλα, λα πλυσϖαλα λα προδυχχι⌠ν χαπιταλιστα ψ στα λα εξιστενχια εν µανοσ δε λοσ
προδυχτορεσ δε µερχανχασ δε γρανδεσ µασασ δε χαπιταλ ψ φυερζα δε τραβαϕο.2
Εστε χρχυλο ϖιχιοσο, σ⌠λο πυεδε εντενδερσε σι σε δα πορ συπυεστα υνα αχυµυ−
λαχι⌠ν οριγιναρια, χυψα εσενχια εσ ελ δεσποϕο α φυερζα δε ηαχερ λα γυερρα παρα χον−
θυισταρ βιενεσ µατεριαλεσ ψ χυλτυραλεσ νο συβορδιναδοσ α λα ϖαλοριζαχι⌠ν δελ χαπιταλ.
Jq{"gp" f c." gn" ugetgvq" fg" nc" cewowncek„p" qtkikpct kc"e qoq"nq" gu" nc" gzrtqrkcek„p."
σιµπλεµεντε εστ〈 λεγαλιζαδο, σεα πορ υν χοντρατο, ψα πορ λα προπιεδαδ ιντελεχτυαλ ψ
εν γενεραλ πορ ελ απαρατο ινστιτυχιοναλ δελ Εσταδο χαπιταλιστα.3
Εν εφεχτο, ελ προχεσο δε εξπροπιαχι⌠ν ηα ηεχηο θυε µυχηοσ χαµπεσινοσ θυε
τραβαϕαβαν πορ συ χυεντα συσ προπιασ παρχελασ ηαψαν τενιδο θυε αβανδοναρλασ, ϖεν−
δερλασ ο τρανσφεριρλασ, πυεσ εστε Εσταδο χαπιταλιστα µυνδιαλιζαδο, ηα προχυραδο λα
χονϖερσι⌠ν δελ συελο εν αλγο χοµερχιαλ, παρα θυε λοσ δεσποϕαδοσ φυεραν α τραβαϕαρ.
Πρεχισαµεντε, εστασ απροπιαχιονεσ, εν ϖερδαδ, συχεδεν χον αχτοσ δε ϖιολενχια ινδι−
ϖιδυαλεσ ψ χον λεψεσ δελ παρλαµεντο,4 ηαστα λογραρ θυε σε βορραρα λα χονεξι⌠ν θυε
1 Fcxkf"Jctxg{."Ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο: αχυµυλαχι⌠ν πορ δεσπο σεσι⌠ν, εν ηττπ://βιβλιοτεχα .χλαχσο.οργ.αρ/
χλαχσο/σε/20130702120830/ηαρϖεψ.πδφ.
2 Χαρλοσ Μαρξ, Ελ Χαπ ιταλ, Μξιχο, ΦΧΕ, 1994, τ. Ι., π. 607. Ελ προχεσο ηιστ⌠ριχο θυε εστ αµοσ ϖιϖιενδο νο
εσ χασυαλ, εσ π αρτε δελ προχεσο ηισ τ⌠ριχο δε εσχισι⌠ν εντρε πρ οδυχτορεσ ψ µεδιοσ δε προδ υχχι⌠ν () διχε
εστε αυτορ.
3 Χφ. Νιχοσ Πουλ αντζασ, Ποδερ πολτιχο ψ χλ ασεσ σοχιαλεσ εν ελ εσταδ ο χαπιταλιστα, Μξιχο, Σιγλο ΞΞΙ , 11♠
gfkek„p0" 3;970"Gur geÝecog pvg." nc" ugiw pfc" rctv g
Λα χυ αρτα παρ τε: Λα υνιδαδ δ ελ ποδερ ψ λα αυτ ονοµα ρελατιϖα δελ εστ αδο χαπιταλισ τα. Αδεµ〈σ, πυεδε
χονσυλταρ σε: Αρναλδο Χ⌠ρδοϖα, Λα φορ µαχι⌠ν δελ ποδερ πολτι χο εν Μξιχο, Μξιχο, Ερα, 4♠ εδ ., 1975.
4 Ιβιδεµ." Cfgoƒu." fkeg" Tc{ow pfq"Gu rkpq¦c" Jgtpƒpfg¦" ÐJcuv c"rt kpekrkqu" fg"4237" ug"jc p"go kvkfq"44 2"
fgetgvqu"fg" tghqtocu"eq puvkvwekqpc ngu."swg"gp"v fitokpqu" igpgtcngu"j cp"kornkecf q"83:"oqfkÝecekqpgu"tg −
χαδασ σοβρε 109 δε λοσ 136 αρτ χυλοσ θυε χονφορµαν ελ τεξτ ο πρινχιπαλ δε λα Χονστιτ υχι⌠ν µεξιχανα ψ λοσ
διϖερσοσ αρτ χυλοσ τρανσιτοριο σ θυε ταµβιν λα ιντεγραν , 122 δε εσοσ 220 δεχρετοσ δε ρεφορµασ; ελ 55.45%,
jcp"vgpkfq" nwict"dclq"nc" fiikfc"fgn"ecrkv cnkuoq"pgqnk dgtcn."nq"sw g"jc"kornkec fq"627"oqfkÝe cekqpgu"uqdtg"
διϖερσοσ αρτχυλοσ, παρτιχυλ αρµεντε ελ 3≡, ελ 27° ψ ελ 123°, περο τα µβιν µυχηοσ οτροσ ρεφερεντεσ α λα
ιντερϖενχι⌠ ν δελ Εσταδο εν λα εχονοµ α, ελ παπελ δελ σεχτορ πριϖαδ ο εν ελ δεσαρρολλο ναχιον αλ, ελ χαρ〈χτερ
λαιχο δε λασ ινσ τιτυχιονεσ πβλιχασ, λα σ εστρυχτυρ ασ ψ 〈µβιτοσ χοµπετενχιαλε σ δε λοσ ⌠ργανοσ δε γοβιερνο,
λα διστρι βυχι⌠ν τερριτορι αλ δε ατριβυχιονεσ, λοσ αλχανχεσ ψ χοντεν ιδοσ δε λα αυτονοµα µυ νιχιπαλ, λοσ προ−
χεσοσ ελεχτορ αλεσ ψ ελ σιστεµα δε παρ τιδοσ, λα παρτ ιχιπαχι⌠ν χιυδαδανα εν λα γεστι⌠ν δε πολτιχ ασ πβλιχασ,
nc"vtcpurct gpekc"{"tgpfkek„p"fg"ewgpvcu."nc"ekwfcf cpk¦cek„p"fg"„tic pqu"tgiwncfqtgu"{"fg"Ýuecnk ¦cek„p."nqu"
δερεχηοσ ηυµα νοσ, ελ χοντρολ δε λα χονστιτυχιον αλιδαδ, λα σεγυριδ αδ ναχιοναλ ψ πβλιχα, λα πολτιχα χ ριµι−
νολ⌠γιχα ψ ελ σιστε µα πεναλ, λα προχυ ραχι⌠ν ε ιµπαρτ ιχι⌠ν δε ϕυστιχια, λα π ολτιχα εξτεριορ ψ λα ιντεγραχι⌠ν
ηεµισφριχα , εντρε οτρασ χυε στιονεσ µεδυλαρεσ παρα ελ δεσαρρολλο ιντεγραλ δε λα Ναχι⌠ ν, λα ινδεπενδενχια
{"fgoqet cvk¦cek„p" fg"nc" uqekgfc f"ogzkecp c."nc" xkigpekc" fgn"Guv cfq"fg" Fgtgejq" {"gn" glgtekekq"rng pq"fg"
627
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
εξιστα εντρε ελ χαµπεσινο ψ λα προπιεδαδ χοµυναλ.5
Πορ λο θυε ρεσπεχτα α λα τεορα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο, ρετοµαρεµοσ λασ ιδεασ
swg"Jctxg{6 εξπονε εν συ αρτχυλο ιντιτυλαδο Ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο. Αχυµυλαχι⌠ν
πορ δεσποσεσι⌠ν, χυψο αν〈λισισ αρροϕα υν ινχεσαντε ε ιντερµιναβλε µεχανισµο δε
ρεοργανιζαχι⌠ν ε ινστιτυχιοναλιζαχι⌠ν δελ δεσποϕο χοµο σιγνο δε ρεχοµποσιχι⌠ν δελ
χαπιταλ φρεντε α υνα χρισισ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν, εσ δεχιρ, υν εξχεδεντε δε χαπιταλ
θυε βυσχ⌠ νυεϖοσ εσπαχιοσ δε ϖαλοριζαχι⌠ν εν 〈ρεασ εχον⌠µιχασ πβλιχασ, χολεχτιϖασ
ψ χοµυνιταριασ, λο θυε ιµπλιχ⌠ λα ραπι〉α δε βιενεσ, ρεχυρσοσ, σαβερεσ ψ προπιεδαδεσ.7
Παρα εντενδερ λα ρεοργανιζαχι⌠ν µυνδιαλ δελ χαπιταλισµο πυεδε τοµαρσε χοµο
ρεφερενχια λα αχχι⌠ν ιµπεριαλιστα δε χονσορχιοσ, γρανδεσ χοµπα〉ασ, ετχτερα, πορ
απροπιαρσε δε λοσ ρεχυρσοσ νατυραλεσ α νιϖελ µυνδιαλ χον εξχλυσι⌠ν δε συσ προπιετα−
ριοσ ο ποσεσιοναριοσ οριγιναριοσ, χοµο εν λασ χονχεσιονεσ µινερασ ο λα πριϖατιζαχι⌠ν
δελ αγυα.8 Λα ινστιτυχιοναλιζαχι⌠ν δελ δεσποϕο ηοψ εν δα σε πυεδε αδϖερτιρ εν λα
ρεοργανιζαχι⌠ν δε λο πολτιχο, εσ δεχιρ, εν λα λλαµαδα µοδερνιζαχι⌠ν δελ απαρατο δε
Εσταδο χαπιταλιστα.
λα λι βερταδ ψ λα διγνιδαδ δε λασ περσονασ. Σιν χοντ αρ λασ φε δε ερρατασ νι λα σ ρεφορµασ σοβρε αρτχυλοσ
τρανσιτορ ιοσ ο λοσ αρ τχυλοσ ρεφορµαδ οσ µ〈σ δε υν α ϖεζ εν ελ µ ισµο περιοδο, λοσ σεξενιοσ εν λοσ θυε σε
jcp"oqfk Ýecfq"oƒu" ctvewnq u"eqpuvkv wekqpcngu"h wgtqp fg"Hgnkrg"Ecnfg t„p"eqp"83"c tvewnqu" ogfkcpvg"
36 δεχρετο σ, ελ δε Ερ νεστο Ζεδιλλο χον 47, α τραϖ σ δε 18 δεχρετο σ, ελ δε Μιγ υελ δε λα Μα δριδ χον 4 4 α
τραϖσ δε 19 δεχρετοσ ψ ελ δε Χα ρλοσ Σαλινασ χον 35 µεδιαντε 15 δεχρετο σ. Σι σε ινχλυψεν λασ φε δε ερρατασ,
λασ ρεφορµασ σοβρε αρ τχυλοσ τρανσιτορ ιοσ ψ λασ ρεφορµασ σοβρε υν µισµο αρτ χυλο εν ελ µισµο σεξενιο, λοσ
νµεροσ σ ον λοσ σιγυιεντε σ: Φελιπε Χαλδερ⌠ν 110, Ερνεστο Ζεδιλλο 77, Μιγ υελ δε λα Μαδ ριδ 66 ψ Χα ρλοσ
Ucnkpcu" 770"Eqp"3;" fgetgvqu ."Hqz"oqf kÝe„"53" ctvewnqu" *43"ukp" eqpvct" ncu"hg" fg"g ttcvcu" pk" ncu"tghqt ocu"
σοβρε αρτχυ λοσ τρανσιτοριοσ ο λοσ αρτ χυλοσ ρεφορµαδοσ µ〈σ δε υνα ϖεζ εν ελ σεξεν ιο). Ενριθυε Πε〉α Νιετο
jc"oqfkÝecfq"52"ctvewnq u"c"vtcxfiu"fg"37"fgetgvqu0"Uk"ug"kpenw{gp"ncu"hg"fg"gttcvcu."ncu"tghqtocu"uqdtg"ctv −
ewnqu"vtcpukvq tkqu"{"ncu"tghqtocu"uqdtg"wp"okuoq"ct vewnq"gp"gn"okuoq"ugzgpkq."Rg‚c"Pkgvq"jc"oqfkÝec fq"
εν τοταλ 66 αρ τχυλοσ. Ποδρ〈 χονσυλταρ σε εστε τεξτο µ〈σ αδελα ντε.
5 Λο χυριοσο ηε ι µπορταντε δε εστ ε σιστεµα εσ θυε εν λα προδυχ χι⌠ν ηαψ υνα χοοπεραχι⌠ν ψ υ να χολεχτιϖι−
ζαχι⌠ν εν λα προδυχχι⌠ν, µιεντρ ασ µ〈σ σε δεσαρ ρολλα ελ χαπιταλισµο, µ〈σ χολεχτιϖο σε ϖυ ελϖε ελ τραβαϕο ψ
σε σοχιαλι ζαν µ〈σ λοσ µε διοσ δε προδυχχι⌠ν σιν εµβαργο ελ χαπιταλ θυε γενερα ελ τραβ αϕο χολεχτιϖο
εν λοσ µεδιοσ δε προ δυχχι⌠ν ϖα α παραρ εν λασ µ ανοσ δελ χαπιταλιστα, ϖολϖινδοσε εν χαπιταλ πριϖα δο ψ νο
χοµο συ νατυρ αλεζα. Καρλ Μαρξ, Ελ Χαπιταλ, οπ. χιτ.
6 Fcxkf"Jct xg{."Ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο: αχυµυλαχι⌠ν πο ρ δεσποσεσι⌠ν, εν ηττπ://βιβλιοτεχα.χλαχσ ο.οργ.
αρ/χλαχσο/σε/20130702120830/ηαρϖεψ.πδφ.
7 Χφ. Ρυβν Τρεϕο, ∆εσποϕο χαπ ιταλιστα ψ πριϖατιζαχ ι⌠ν εν Μξιχο 1982−2010. Μξιχο, ⊆ταχα, 2012, π. 15.
8" Fkeg"nc"Ugp vgpekc"fgn" Vtkdwpcn"Rgt ocpgpvg" fg"nqu"Rwg dnqu"ÐGn"eqog tekq"pcekqpc n."ncu"i tcpfgu"c igpekcu"
χοµερχιαλεσ εστατ αλεσ εν ελ χαµπο (Χονασυπο), ψ λασ πεθυε〉ασ ψ µεδιανασ εµπρεσ ασ προδυχτιϖασ ψ χοµερ−
χιαλιζαδορ ασ φαµιλιαρεσ σε ηαν δεστρ υιδο, ψ φυερον ρεεµπλαζαδασ πορ εµπρε σασ αλταµεντε µονοπολιζαδ ασ,
σοβρε τοδο δε χυ〉ο τ ρανσναχιοναλ, χοντριβυψενδο α ελεϖαρ ελ δεσε µπλεο. Α εστο σ ε συµα λα δεστρυχχι⌠ν
fgn"ukuvg oc"Ýp cpekgtq0" Gn"ogtec fq"kp vgtpq" *kpfwuvt kcn."c itqrgewc tkq+"fguv twkfq" hwg" uwrncpvcfq" rqt" wp"
µερχαδο ιµ πορταδορ δε τ οδο τιπο δε ιν συµοσ ινδυστρ ιαλεσ, µεδιοσ δε συβσιστενχια πρι νχιπαλµεντε εστα −
δουνιδενσε σ ψ υν φοµεντο δελ µερχαδο εξπορ ταδορ.
" " ÐFgufg" 4234"gp" Ofizkeq" ug"rcic" wpq" fg" nqu"u cnctkqu" oƒu" dclqu"fgn" owpfq" gp" vfito kpqu"e qorctcvkxqu."
απροϖεχηανδο λα σοβρεοφερ τα λαβοραλ, αυνθυε εστ περφεχ ταµεντε δισιµυλαδ α, ασ χοµο ταµβιν ελ δεσεµ−
πλεο ρεαλ, µαθυ ιλλαδο εν ελ χασο δε λοσ τ ραβαϕαδορεσ ιντερµ ιτεντεσ ο ινφορµα λεσ (3 δε χυατρο τραβαϕαδο ρεσ
gp"Ofizkeq" uqp"k phqtocngu+" {"eqp" gn"Þwlq" okitcvqt kq"jcekc" Guvcfq u"Wpkfqu" *32086"oknnqpg u"fg" nqu"3704"
oknnqpgu"fg"og zkecpqu"gzrwn ucfqu"c"rct vkt"fg"nc"Ý toc"fgn"V NECP+."swg"gu"gn" rtkpekrcn"Þwlq" okitcvqt kq"
fgn"owpfqÑ0"Jg"csw"wpc"kfg c"fg"ncu"fkogp ukqpgu"fgn"fgurqlq0"Χφ. Σεντε νχια δελ Τριβυναλ Περµανε ντε δε
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
628 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
Α παρτιρ δε εστοσ ποστυλαδοσ, σινττιχαµεντε εσπεραµοσ εξπονερ αλγυνοσ ελεµεν−
vqu"fg" tgÞgzk„p" uqdtg"nc"tgcfgewcek„p"fgn"fgtgejq" citctkq"gp"Ofizkeq" gp" uw" rctvg"
µεδυλαρ, λα οργανιζαχι⌠ν δελ εϕιδο, πυεσ µ〈σ θυε τρανσφορµαχι⌠ν δε χαµπεσινοσ εν
ασαλαριαδοσ, µιγραντεσ ο µισεραβλεσ ϖαγαβυνδοσ,9"gn"fgurqlq"ukipkÝec"gp" gn"ecorq"
λα δισολυχι⌠ν δε λα προπιεδαδ πριϖαδα φυνδαδα εν ελ τραβαϕο προπιο ψ λα εξπροπιαχι⌠ν
δελ προδυχτορ διρεχτο, ιµπαχτανδο ταµβιν εν λα προπιεδαδ χοµυναλ.
Ι. Χαπιταλισµο ψ χρισισ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν
Gp"guvg"crctvcfq"pqu"egpvtctgoqu"gp"gzrqpgt"gn"tgpqxcfq"cpƒnkuku"fg"Jct xg{"gp"uw"
ρελεχτυρα δε Μαρξ παρα εξπλιχαρ, πρεχισαµεντε πορ θυ ελ χαπιταλισµο ηα σοβρεϖιϖιδο
α λο λαργο δελ τιεµπο, ψ δε χ⌠µο σε ηα ρεοργανιζαδο. Εν ϖερδαδ νοσ ενχοντραµοσ
αντε υν εσχεναριο πρεϖιστο πορ Μαρξ εν συ χονοχιδο χαπτυλο τραταντε σοβρε λα αχυ−
µυλαχι⌠ν οριγιναρια δελ χαπιταλ, χυψα εσενχια, ελ πεχαδο οριγιναλ10 δελ δεσποσεερ,
σε ρενυεϖα χονσταντεµεντε, τοµα νυεϖασ φορµασ. Νο οβσταντε, αλ σερ λα χλαϖε δε λα
ρεπροδυχχι⌠ν χαπιταλιστα, ηα περµιτιδο λα ρεοργανιζαχι⌠ν δε εστε σιστεµα εχον⌠µιχο
α λο λαργο δελ τιεµπο.11
Jctxg{"tgÞgzkqpc"uqdtg"nc"ocpgtc"gp"swg"gn"ecrkvcnkuoq"ug"tgqticpk¦c"c"vtcxfiu"
δε λα ρεπροδυχχι⌠ν δελ εσπαχιο.12 Εν εσε τεξτο ελ αυτορ σε προπονε Αναλιζαρ λοσ
αϕυστεσ εσπαχιο−τεµποραλεσ ψ δε συ ρολ εν λασ χοντραδιχχιονεσ ιντερνασ δε λα αχυµυλα−
χι⌠ν δε χαπιταλ. ↵Α θυ σε δεβε εντονχεσ εσε µοϖιµιεντο δε ρεοργανιζαχι⌠ν ιντερνα
δελ χαπιταλ? Ελ αυτορ οβσερϖα υν χοντεξτο δε χρισισ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν, θυε δα
nqu"Rwgdnqu PKFCF"["FGTGEJQU"FG"NQU"RWGDNQU"GP"
O¡ZKEQ"*4233/4236+0"Cwfkgpekc"Ýpcn0"Ekwfcf"fg"Ofizkeq."34/37"fg"pqxkgodtg"fg"4236."r0";0"Rwgfg"xgtug"
εν ηττπ://ωωω.ιντερ ναζιοναλελελιοβασσο.ιτ.
9 Εν λα δυλχε εχονοµ α πολτιχα λασ νιχασ φ υεντεσ δε ριθυεζα ηαν σιδο δε σδε ελ πριµερ µοµεντο λα λεψ
ψ ελ τραβαϕο. Χαρλοσ Μαρ ξ, Ελ Χαπιταλ, οπ. χιτ., π. 607.
10 Ελ ργιµεν δελ χαπιτ αλ πρεσυπονε ελ διϖορχιο εντ ρε λοσ οβρεροσ ψ λα προπιεδ αδ σοβρε λασ χονδιχιονε σ δε
ρεαλιζαχι⌠ν δε συ τρ αβαϕο. Χυανδο ψα σε µυεϖε πορ συσ πρ οπιοσ πιεσ, λα προδυχχι⌠ν χαπιτ αλιστα νο σ ⌠λο
µαντιενε εστ ε διϖορχιο, σινο θυε λο ρεπροδυχε ψ αχεντ α εν υνα εσχαλα χαδα ϖεζ µαψορ , Ιβιδεµ, π. 608.
11 Λα πριϖατιζαχι⌠ν ε σ εξπρεσι⌠ν δε υν φεν ⌠µενο εχον⌠µιχο δε λα ργα δυραχι⌠ν εν λα ηιστο ρια χαπιταλιστα:
ελ δεσποϕο, ινδιχα Ρυβν Τρεϕο, ∆εσ ποϕο χαπιταλιστα ψ πριϖατ ιζαχι⌠ν εν Μξιχο () οπ. χιτ., π. 14.
12" Cfgoƒu"fg"nc"vgqt c"fg"Jctxg{."rqfg oqu"gpeqpvtc t"qvtcu"swg"gz rnkecp"guvc"pwgxc" gvcrc"fgn"ecrkvc nkuoq0"
Πορ εϕεµπλο, λα δελ χαπιταλισµο χογνιτιϖο, Χφ., Πατριχκ Fkgwckfg."Rcwng"Dgtpctf"{"Ectnq"Xgtegnnqpg."ÐKp−
vtqfweek„p" cn"ecrkvcnku oq"eqipquekv kxqÑ."gp"Okiwgn"è pign"Tkxgtc" {"Cnglcpf tq"Fcdcv"*eqqtf u0+."Χαµβιο
ηιστ⌠ριχο µυνδιαλ, χον οχιµιεντο ψ δεσαρρολλο,"Ofizke q."WPC O."4229=" nc"fgn" Ðecrkvcnkuoq" kphqto ƒvkeq"
ο ινφορµ αχιοναλ, Χφ. Μανυελ Χ αστελλσ, Λα ερα δε λα ινφορµαχι⌠ν , ϖολ. Ι, Λα σοχιε δαδ ρεδ, Μξιχο, Σιγλο
ΞΞΙ, 2000; λα δε λ α µυνδιαλι ζαχι⌠ν δελ χαπιταλ ψ ελ ργιµεν δε αχυµυλαχι⌠ν ρεντιστα, Χφ. Φρανχοισ
Ejgupcku." ÐNc" inqdcnk¦ cek„p"{" gn" Guvcfq" fgn" ecrkvcnk uoq"c" Ýpgu" fg" ukinqÑ."gp" Ινϖεστ ιγαχι⌠ν εχον⌠µ ι−
ec."p¿o0" 437."gpgtq/oct ¦q."Ofizkeq." Hcewnvcf" fg"Geqpqo c1WPC O."3;;;="ÐN c"geqpqoc" dcucfc" gp"gn"
χονοχιµιεντο, Χφ. QEFG."Ε στυδιοσ εχον⌠ µιχοσ δε λ α ΟΧ∆Ε, Ofizke q."4223/4224." QEFG."42 24="ÐNc"
νυεϖα εχονοµα, Χφ. Ερνε στ Μανδελ, Ελ χαπιταλισµο τα ρδο, Μξιχο, Ερα, 1980; ψ λα δελ χαπιταλισµο ν ο
ντεγρο, δε Fcxkf"ℑλϖαρ εζ Σαλδα〉α, Χρτιχα δε λα τεορα εχον⌠µιχα ψ πολτιχα εν Μξιχο, Μξιχο, Ελ
Χαβαλλιτο, 1993.
629
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
χοµο ρεσυλταδο λα χαδα δε λα τασα δε γανανχια. Αντε ταλ πανοραµα, λα νεχεσιδαδ δε
ρεοργανιζαχι⌠ν απαρεχε χοµο πριµορδιαλ, παρα λο χυαλ, σε οπεραρον χαµβιοσ σοχιο−
ινστιτυχιοναλεσ θυε βυσχαν ρεσταβλεχερ ελ ποδερ ψ λασ γανανχιασ δε λα χλασε χαπιταλιστα,
α τραϖσ δε χολοχαρ λοσ εξχεδεντεσ δε χαπιταλ εν εσπαχιοσ ψ αχτιϖιδαδεσ ρενταβλεσ.
Αηορα βιεν, ↵πορ θυ σε προδυχε εστα χρισισ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν? Φυνδαµενταλ−
µεντε, πορθυε λοσ εξχεδεντεσ δε χαπιταλ ψ φυερζα δε τραβαϕο νο σε χοµβιναν δε φορµα
ρενταβλε παρα ταρεασ σοχιαλµεντε τιλεσ.13 Αλ νο εξιστιρ υνα χοµβινατορια προδυχτιϖα
δε λοσ ελεµεντοσ δε λα προδυχχι⌠ν εν λα ερα δελ χαπιταλ, ↵χ⌠µο εντονχεσ αβσορβερ
guvqu"gzegfgpvguA"Jctxg{"kpfkec"swg"ug"fc"c"v tcxfiu"fg"Ðnc"gzrcpuk„p"igqitƒÝec"{"nc"
ρεοργανιζαχι⌠ν εσπαχιαλ.14
Εν εφεχτο, αντε λα ινχαπαχιδαδ δε αχυµυλαρ µεδιαντε λα ρεπροδυχχι⌠ν αµπλιαδα,
εσ δεχιρ, δαδα λα εσχασα χοµβινατορια προδυχτιϖα ρενταβλε15 δελ χαπιταλ ψ λα φυερζα δε
τραβαϕο, ελ σιστεµα εχον⌠µιχο χαπιταλιστα τιενε θυε ρεχυρριρ α συ εσενχια οριγιναρια
παρα αχυµυλαρ: λα δεσποσεσι⌠ν, εστα ϖεζ α εσχαλα µυνδιαλ. Εστε προχεσο εσ λο θυε
pwguvtq"cwvqt"kfgpvkÝec"eqoq"pwgxq"korgtkcnkuoq0
ΙΙ. ↵Χ⌠µο σε δα ελ αϕυστε εσπαχιο−τεµποραλ ψ χυ〈λεσ σον αλγυνασ δε συσ
χοντραδιχχιονεσ?
Χοµο παρα χονϖερτιρσε εν χαπιταλ, αλ ϖαλοριζαρσε, δεβεν ενφρενταρσε λοσ προπιεταριοσ
δε µεδιοσ δε προδυχχι⌠ν, δε δινερο ψ αρτχυλοσ δε χονσυµο χον οβρεροσ λιβρεσ, εσ
θυε σε προδυχεν χοντραδιχχιονεσ εν εστε ενφρενταµιεντο, δανδο πασο α λα λυχηα δε
encugu0"Gn"hqteglgq"gpvtg"codcu"encugu"gp"wp"gurcekq"{"vkgorq"gurgeÝeq."q"hqtocek„p"
ηιστ⌠ριχο−σοχιαλ, τραε χονσιγο υνα σοβρεαχυµυλαχι⌠ν, υνα παρ〈λισισ εν λα χοµβινατο−
13" Ð*È+"gn"ecrkvcn."gp"uw"rtqeg uq"fg"gzrcpuk„p"igqit ƒÝec"{"fgurnc¦co kgpvq"vgorqtc n"swg"tguwgnxg"ncu"etkuk u"
δε σοβρεα χυµυλαχι⌠ν α λα θυε ε σ προχλιϖε, χρ εα νεχεσαρι αµεντε υν παισαϕε φσιχο α συ πρ οπια ιµαγεν ψ
σεµεϕανζα εν υν µοµε ντο, παρα δεστρυιρλο λυεγο. Εστ α εσ λα ηιστορια δε λα δεστρυχχι⌠ν χρ εατιϖα (χον τοδασ
συσ χον σεχυενχιασ σοχια λεσ ψ αµβιεντ αλεσ νεγατιϖασ) ι νσχριτα εν λα εϖολυχι⌠ν δελ παισαϕε φσιχ ο ψ σοχιαλ
δελ χαπιταλισµο, Χφ. Fcxkf" Jctxg{." Ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο: οπ. χιτ., π. 103, χονσυλτ αρ εν ηττπ://
βιβλιοτεχα.χλαχσο.οργ.α ρ/χλαχσο/σε/20130702120830/ηαρϖεψ.πδφ.
14 Ελ χαπιταλι σµο χοντεµπορ〈ν εο εσ µυλτ ιδιµενσιοναλ πορ λοσ τιεµποσ σοχιαλεσ θυε ιντεγρα α λα διν〈 µι−
χα εχο ν⌠µιχα; λοσ προχεσοσ δ ε προδυχχι⌠ν ιντανγιβλεσ ε ινµ ατεριαλεσ; λοσ εσπαχιοσ λοχαλεσ, ρεγ ιοναλεσ
ψ µυνδ ιαλεσ εν θυε οπερα; λασ ρε δεσ δε προδυχχι⌠ν θυε οργανιζα; λοσ οργαν ισµοσ ιντερ ναχιοναλεσ θ υε
ιντερϖιε νεν εν συ δεσα ρρολλο, λοσ παισαϕεσ εχολ⌠γιχοσ δε θυε σε απροπια, Χφ. Ρυβν Τρεϕο, ∆εσποϕο
χαπιταλιστα ψ πρ ιϖατιζαχι⌠ν εν Μξιχο οπ. χιτ ., π. 15.
15 Νι ελ δινερο νι λα µερ χανχα σον δε πορ σ χαπιταλ, χοµο νο λο σον τ αµποχο λοσ µεδιοσ δε προδυχχ ι⌠ν νι
λοσ αρτχυλοσ δε χον συµο. Νεχεσιταν χονϖερτι ρσε εν χαπιταλ0"["rctc"gnnq"jcp"fg"eqpewt tkt"wpc"ugt kg"fg"ekt−
χυνστανχ ιασ χονχρετασ, θυε πυεδεν ρεσ υµιρσε ασ: ηαν δε ενφρε νταρσε ψ εντραρ εν χονταχ το δοσ χλασεσ µυψ
διϖερσασ δ ε ποσεεδορεσ δ ε µερχανχασ; δε υνα παρτ ε, λοσ προπιεταρ ιοσ δε δινερο, µεδιοσ δε προ δυχχι⌠ν
ψ αρτχυλο σ δε χονσυµο, δεσε οσοσ δε ϖαλοριζαρ λ α συµα δε ϖαλορ δε συ προπιεδαδ µεδια ντε λα χοµπρα δε
φυερζα αϕε να δε τραβαϕο, λοσ οβρ εροσ λιβρεσ, ϖενδεδορε σ δε συ προπια φυε ρζα δε τραβαϕο ψ, πορ τ αντο, δε συ
τραβαϕο. Χαρλοσ Μαρ ξ, Ελ χαπιταλ, οπ. χιτ. π. 608.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
630 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
ρια προδυχτιϖα δε λοσ φαχτορεσ προδυχτορεσ δε ϖαλορ θυε ϖαλοριζα.16 Λα σοβρεαχυµυλα−
χι⌠ν εν υν δετερµιναδο σιστεµα τερριτοριαλ τιενε χοµο χονσεχυενχιασ:
" c+" Wp"gzegfgpvg"fg"vtcdclq."nq"swg"rtqrkekc"wp"etgekgpvg"fgugorngq0
" d+" Wp"gzegfgpvg"fg"ecrkvcn."eqpugewgpvgogpvg"gzkuvg"uqdtgcew owncek„p"fg"ogt−
χανχασ εν ελ µερχαδο, λο θυε ινδιχα υνα ινϖερσι⌠ν νο προδυχτιϖα ψ ρενταβλε.
χ) Χονσεχυεντεµεντε: δεσχενσο δε λα τασα δε γανανχια.17
ςαλε λα πενα πρεχισαρ, εν εστε σεντιδο, θυε ηιστ⌠ριχαµεντε σε ηα ϖιστο θυε εστοσ
εξχεδεντεσ πυεδεν σερ αβσορβιδοσ αν εν χιρχυνστανχιασ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν χον
ελ δεσπλαζαµιεντο τεµποραλ α τραϖσ δε λασ ινϖερσιονεσ δε χαπιταλ εν προψεχτοσ α
λαργο πλαζο, ο βιεν χον χαπιταλ δεστιναδο α γαστοσ σοχιαλεσ ταλεσ χοµο λα εδυχαχι⌠ν ο
nc"kpxguvkicek„p."eqp"nq"swg"ug" fkÝgtg"jcekc"gn"h wvwtq."fg"guv c"ocpgtc."nc" gpvtcfc"gp"
χιρχυλαχι⌠ν δε λοσ εξχεδεντεσ δε χαπιταλ αχτυαλεσ, πορ υνα παρ τε.
Πορ οτρα παρτε, διχηοσ εξχεδεντεσ πυεδεν σερ αβσορβιδοσ µεδιαντε δεσπλαζα−
µιεντοσ εσπαχιαλεσ α τραϖσ δε λα απερτυρα δε νυεϖοσ µερχαδοσ, νυεϖασ χαπαχιδαδεσ
προδυχτιϖασ ψ νυεϖασ ποσιβιλιδαδεσ δε ρεχυρσοσ ψ δε τραβαϕο εν οτροσ λυγαρεσ. Λα
χοµβινατορια προδυχτιϖα βυσχανδο ασιδερο αλλ εν δονδε ελ ενφρενταµιεντο δε λασ
χλασεσ περµιτιρα µεϕορεσ χιρχυνστανχιασ δε ρενταβιλιδαδ παρα ελ χαπιταλ. Εσ εν εστε
σεντιδο θυε ποδεµοσ εντενδερ θυε ελ τερριτοριο µεξιχανο18 σε αλχε εν ελ ηοριζοντε δελ
χαπιταλ χοµο ρενοϖαδα ποσιβιλιδαδ εσπαχιαλ παρα αβατιρ ελ χρχυλο δε σοβρεαχυµυλα−
ek„p."vcn"eqoq"gzrnkec"Jctxg{0
Λοσ εσχεναριοσ σε〉αλαδοσ αρριβα ρεϖελαν αχχιονεσ θυε λα χλασε χαπιταλιστα πονε εν
µοϖιµιεντο χον ελ οβϕετο δε αβατιρ λα σοβρεαχυµυλαχι⌠ν. Ασ, σε τιενε θυε, αλ εξιστιρ
wp"ecrkvcn"Ýlq"kpoqxknk¦cfq."fiuvg"jc"ukfq"wvknk¦cfq"rctc"eqplwpvct"gn"gurcekq/vkgorq."
q"ugc."ug" jc"rtqfwekfq"wpc" tƒrkfc"gzrcpuk„p"g"k pvgpukÝecek„p"fg"nc"rtqfweek„p" {"gn"
eqpuwoq"gp"fgvgtok pcfqu"ƒodkvqu"igqitƒÝequ."fcpfq"rcuq"c"nq"swg"ug"jc"eqpqekfq"
χοµο ρεγιοναλιζαχι⌠ν−γλοβαλιζαχι⌠ν χοµο χοµπλεµεντο δε λασ υνιδαδεσ ναχιοναλεσ
fg"cpvc‚q0"Rqt"glgornq."guvg"ecrkvcn"Ýlq"ug"jc"fguvkpcfq"c"nc"eqpuvtweek„p"fg"rwgtvqu."
παρθυεσ ινδυστριαλεσ, αεροπυερτοσ, σιστεµασ δε τρανσπορτε ψ χοµυνιχαχιονεσ, ϖιϖιεν−
δα, ηοσπιταλεσ, εσχυελασ, ετχτερα,19 εν φυνχι⌠ν δε ζονασ ο ρεγιονεσ γεοπολτιχασ, ιν−
χλυσο, δανδο πασο α λασ λλαµαδασ εχονοµασ εµεργεντεσ χοµο εσ ελ χασο δε λα Ινδια,
16 ςαλορ θυε ϖαλοριζα Χφ. Ιβδεµ gurgeÝecog pvg"gn"ecrvwnq"KX"ÐE„oq"ug"eqpxkgtvg"gn"fkpgt q"gn"ecrkvcnÑ."cu"
χοµο ελ χαπτυλο 5 Π ροχεσο δε τραβαϕο ψ προχεσ ο δε ϖαλοριζαχι⌠ν.
17 Αλ λλεγαρ α συσ λµιτ εσ λα προδυχχ ι⌠ν φορδιστα ψ λα τεορα κεψνεσιανα εν λοσ α〉οσ 1960, αυναδα α λ α χρε−
χιεντε οργ ανιζαχι⌠ν δε λα χλασε οβρερα, σ ε οβσερϖ⌠ υν αυµεντο δε λοσ σαλαριοσ ρε αλεσ πορ ε νχιµα δε λα
προδυχχι⌠ν, οχασιονανδο λα χαδα δε λα τασα δε γανανχια, πορ εϕεµπλο, εν Ευροπα (Ινγλατερ ρα, Φρανχια
ψ Αλεµα νια) λα τασα δε γανανχι α δεχρεχι⌠ δε 19.1% εντρε 1969−1974 α 14.1% εντρ ε 1975−1984; ψ εν λοσ
Guvcfqu"Wp kfqu."rcuq" fg"4209'"c"370;'"gp"nqu"o kuoq"rgt kqfqu0"Χφ. Ρυβ ν Τρεϕο, ∆εσποϕο χαπιτα λιστα ψ
πριϖατιζαχ ι⌠ν εν Μξιχο οπ. χιτ., π. 23 ψ σσ.
18 Χοµο σε αδϖερτιρ 〈 εν ελ πυντο 7 δε εστε εσχρ ιτο.
19 ςασε λοσ µοϖιµιεντοσ δε ινϖερσι⌠ν εν λα Χιυδαδ δε Μξ ιχο χοµο αλ πονιεντε δε λα χιυ δαδ εν Σαντα Φε,
εν ελ Χορρεδορ Ρεφορ µα, εν λα ζονα δε Πολανχο, ασ χοµ ο ελ χαριβε δε λα Πεννσυλ α ψυχατεχα.
631
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
q"gn"Dtcukn0"Fg"guvg"oqxkokgpvq"pq"guecrc"Ofizkeq"rwgu"jc"ukfq"kpvgitcfq"c"nc"tgik„p"
δε Αµριχα δελ Νορτε.
Αντε ταλ εσχεναριο δε ρενοϖαχι⌠ν δε λα ινφραεστρυχτυρα ρεγιοναλ−µυνδιαλ, απαρεχε
wpc"ceek„p"oƒ u"rqt"gn"ecrkvcn" inqdcn."eqpukuvgpvg"gp"etgct"k puvkvwekqpgu"Ýpcpekgtc u."
χυψα φυνχι⌠ν δε µοϖιλιζαχι⌠ν δελ χαπιταλ απυντα εν ελ µισµο σεντιδο δε ηαχερ φρεντε
α λα σοβρεαχυµυλαχι⌠ν δε γρανδεσ χαπιταλεσ, χον λα γενεραχι⌠ν δε χρδιτοσ. Εσ δεχιρ,
Ðug"etgc" wpc" ecpvkfcf" fg"Òecrkvcn" ÝevkekqÓ"swg"rwgfg" vtcuegpfgt" cn" eqpuwoq" cevwcn"
παρα ασιγναρσε α προψεχτοσ φυτυροσ [] θυε ρεϖιγοριζαν λα εχονοµα.20
Cjqtc" dkgp."uk" fkejq" ecrkvcn" Ýevkekq"tg uwnvc" ugt" rtqfwevkxq."q" ugc" swg" hceknkvg" c"
hwvwtq"hqtocu"oƒu"gÝekgpvgu"fg"cewowncek„p"fg"ecrkvcn."gpvqpegu"gug"ecrkvcn"Ýevkekq"
σε αµορτιζα, σεα α τραϖσ δε δευδα, ο σεα α τραϖσ δε µαψορεσ ινγρεσοσ πορ παγο δε
korwguvqu"fguvkpcfq."c"uw"xg¦."c"rcict"fgwfc"r¿dnkec."pqu"gzrnkec"Jctxg{0
Ukp"godctiq."uk"gug"ecrkvcn"Ýevkekq"pq"tguwnvc"rtqfwevkxq."nc"uqdtgcewowncek„p"fg"
ϖαλορ εν ελ αµβιεντε πυεδε µανιφεσταρσε εν δεϖαλυαχιονεσ δε εστοσ αχτιϖοσ (ϖιϖιεν−
fcu."rctswgu"kpfwuvt kcngu."cgtqrwgtvqu+."rqt"nq"swg"cecttgctc"fkÝewnv cfgu"gp"gn"rciq"
fg"nc"fgwfc"guvcvcn"qtkikpcfc"gp"nc"kp htcguvt wevwtc."fgugpecfg pcpfq"wpc"etkuku"Ýuecn"
δελ Εσταδο.
Eqoq"ug"qdugtxc."gn"ecrkvcn"Ýlq"vcn"eqoq"nq"cpcnk¦c"Jctxg{"eworng"fqu"hwpekqpgu"
πριµορδιαλεσ: πορ υν λαδο, δενοτα θυε χιερτα πορχι⌠ν δελ χαπιταλ τοταλ θυεδα λιτεραλ−
ogpvg" Ýlcfc" gp" cniwpc" hqtoc" hukec" rqt" wp" v kgorq" tgncvkxcogpvg"nc tiq."rqt" qv tq"
λαδο, σε εντιενδε θυε λοσ γαστοσ σοχιαλεσ ταµβιν σε τερριτοριαλιζαν ψ σε µαντιενεν
igqitƒÝecogpvg"kpo„xkngu"c"vt cxfiu"fgn"eqortqokuq"guvcvcn0
Jg"csw"eqoq"nq"gzrtguc"pwguvtq"cwvqt<
Λα προδυχχι⌠ν δελ εσπαχιο, λα οργανιζαχι⌠ν δε νυεϖασ διϖισιονεσ τερριτορια−
λεσ δε τραβαϕο, λα απερτυρα δε νυεϖοσ ψ µ〈σ βαρατοσ χοµπλεϕοσ δε ρεχυρσοσ,
δε νυεϖοσ εσπαχιοσ διν〈µιχοσ δε αχυµυλαχι⌠ν δε χαπιταλ ψ δε πενετραχι⌠ν
δε ρελαχιονεσ σοχιαλεσ ψ αρ ρεγλοσ ινστιτυχιοναλεσ χαπιταλιστασ (ρεγλασ χον−
τραχτυαλεσ ψ εσθυεµασ δε προπιεδαδ πριϖαδα) εν φορµαχιονεσ σοχιαλεσ πρε−
εξιστεντεσ βρινδαν διϖερσοσ µοδοσ δε αβσορβερ λοσ εξχεδεντεσ δε χαπιταλ ψ
τραβαϕο εξιστεντεσ.21
ΙΙΙ. Εσταδο χαπιταλιστα αχτυαλ ψ συ νυεϖα φυνχι⌠ν
C"Jctxg{"ng"rctg eg"ukipkÝecvkxc"wpc" kfgc"fg"Jgign"swg"gzrtguc
ελ ιµπεριαλισµο σον λασ νιχασ φορµασ δε εϖιταρ λα γυερρα χιϖιλ,22 εσ δεχιρ, θυε λα
20 Fcxkf"Jctxg{."Αχυµυ λαχι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν , οπ. χιτ.
21 Ιβιδεµ, π. 102.
22" Jgign."Φιλοσοφα δελ δ ερεχηο, εν Fcxkf"Jctxg{."Ιβιδε µ, π. 106.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
632 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
βσθυεδα δε αµπλιαχι⌠ν τερριτοριαλ εσ λα µανερα ιδ⌠νεα θυε τιενε ελ χαπιταλ παρα δαρ
σαλιδα α λασ χοντραδιχχιονεσ ιντερνασ θυε τραε απαρεϕαδασ λα σοχιεδαδ χαπιταλιστα.
½Fg"swfi"eqpvtc fkeekqpgu"ug"vtcv cA"Jgign"gp"Φιλοσοφα δελ δερεχηο."Ïcpqvc" Jct−
ϖεψ, πλαντεα χ⌠µο λα διαλχτιχα ιντερνα δε λα σοχιεδαδ βυργυεσα, µεδιαντε λα προ−
δυχχι⌠ν δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν δε ριθυεζα εν υν εξτρεµο ψ υνα µυχηεδυµβρε δε
ινθυιετυδεσ εν ελ οτρο, λλεϖα α βυσχαρ σολυχιονεσ α τραϖσ δελ χοµερχιο ψ λασ πρ〈χτιχασ
χολονιαλεσ ε ιµπεριαλεσ.23"Fg"cewgtfq" eqp"pwguvtq"cwvqt."fg"g uvc"pqvc"ug" fgurtgpfg"
swg"Jgign"Ðtgejc¦c"nc"kfgc"fg"swg"ugc"rqukdng"tguqnxgt"nqu"rtqdngocu"fg"fgukiwcnfcf"
σοχιαλ ε ινεσταβιλιδαδ α τραϖσ δε µεχανισµοσ ιντερνοσ δε ρεδιστριβυχι⌠ν.24 Ιδεα
eqp"nc"ewcn"Jc txg{"crwpvcnc"swg" ÐNcu"tgncekqpgu"{"nc" nwejc"fg"encugu"fgpvtq" fg"wpc"
φορµαχι⌠ν σοχιαλ τερριτοριαλµεντε χιρχυνσχριπτα ιµπυλσαν α λα βσθυεδα δε αϕυστεσ
εσπαχιο−τεµποραλεσ εν οτροσ λυγαρεσ, ψ λο ηαχε α τραϖσ δε µεδιαχιονεσ ινστιτυχιο−
ναλεσ δε προψεχχι⌠ν µυνδιαλ.
Α πεσαρ δε λα προψεχχι⌠ν µυνδιαλ ιµπεριαλ, εν ελ δερεχηο σε χονσερϖα αν λα ιδεα
θυε ινδιχα θυε υν Εσταδο25 εσ εν εσενχια υν ορδεν ϕυρδιχο χυψα φυνχι⌠ν ρεσιδε εν
λλεϖαρ α χαβο προχεσοσ δε ινστιτυχιοναλιζαχι⌠ν. Σε τρατα ασ, δε υνα χονχεπχι⌠ν θυε
ϖε αλ Εσταδο χοµο υνα χρεαχι⌠ν οβϕετιϖα, ο σεα, σε τρατα δε λα φυνχι⌠ν δελ Εσταδο
χονσιστε εν λα Οργανιζαχι⌠ν ψ αχτιϖαχι⌠ν αυτ⌠νοµασ δε λα χοοπεραχι⌠ν σοχιαλ τερρι−
τοριαλ φυνδαδα εν λα νεχεσιδαδ ηιστ⌠ριχα δε υν στατυσ ϖιϖενδι χοµν, θυε αρµονιχε
vqfcu"ncu" qrqukekqpgu"fg"kpvgtgugu" fgpvtq"fg" wpc"¦qpc" igqitƒÝecÑ026 Χλαρο εστ〈 θυε
εσε στατυσ ϖιϖενδι δεβερ〈 εσταρ αχορδε χον λασ ρελαχιονεσ δε προδυχχι⌠ν χαπιταλιστα.
Εν εφεχτο, χοµο εντε ϕυρδιχο ελ Εσταδο σε οχυπα δε νορµαρ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ, α
rctvkt"fg"v tgu"rtqeguqu"gurgeÝequ"fg"eqpvtqn"fg"nc"rqdncek„p<
1. Λα διϖισι⌠ν σοχιαλ δελ τραβαϕο, εσ δεχιρ, νορµαρ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ δε προδυχ−
χι⌠ν. Εσ λα ορδεναχι⌠ν υνιταρια δε λασ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ χαπιταλιστασ παρα λα
fkxkuk„p"fgn"vtcdclq"uqekcnÑ0"Fg"guvc"ocpgtc ."dclq"nc"xc"guvcv cn."wpqu"rtqfwe−
τορεσ διρεχτοσ χεδεν υνα παρτε δε λα ριθυεζα α οτροσ. Νο οβσταντε, νο ηαβρ〈
οργανιζαχι⌠ν δελ τραβαϕο πορ εστε ορδεν ϕυρδιχο, σινο πορ ελ δελ ιµπεριο, πορ ελ
µερχαδο µυνδιαλ.
23 Ιβιδεµ, π. 106 ψ σσ.
24 Ιβιδ.
25 Οτρα µανερα δε εντενδερ αλ Εσταδο χ ονσιστε εν ϖερλο χοµο αχ χι⌠ν ρεχπροχα, ασ χοµο δεποσιταριο δελ
ιντερσ χοµν, πυε σ λασ συ βϕετιϖιδαδεσ ι νδιϖιδυαλεσ ε σταραν χονεχταδασ, πρεχισαµεντε, πορ υν ιντερσ
χοµν ψ πορ α χχι⌠ν ρεχπροχα. Σε τ ρατα δε λα εξπλιχαχι⌠ν δε λα υνιδαδ σοχιολ⌠γ ιχα, ιντερσυβϕετιϖα , πσιχο−
n„ikec"{"vtc uegpfgpvcn" fgn"Guvcfq0"C" guvg"rtqr„ukv q."Jfinngt"fkeg" swg"nc"qticp k¦cek„p"fg"k pfkxkfwqu"pq" gu"
αρβιτραρ ια, σινο ραχιοναλ (πρεχισαµεν τε πορ λο τρασχενδεντε, θυε ιµπλιχα υνα ραχιοναλιδ αδ, εσ δεχιρ, ϖολυν−
vcf"tcekqp cn"fktki kfc"c"wp" Ýp+0"Jc{"wpc" qticpk¦c ek„p"tcekqpcn" fg"nc"xqnwpv cf0"Eqpvgp iq"ok"kpvg tfiu"vqvcn"
rctc"egfgtnq"c"wp"kpvg tfiu"eqo¿p0"Gu"wpc"w pkfcf"gp"nc"swg"gn"Ýp"fg"uwu"okgodt qu"fglc"fg"gzkuvkt"{"fc"rcuq"
cn"Ýp"fgn"vqfq."cn"Ý p"fgn"itwrq0"Fg" guvc"ocpgt c."gn"Guvcfq"rwg fg"gpvgpfgtug" eqoq"nc"uqekgfcf" okuoc."gn"
Εσταδο εσ λ α σοχιεδαδ, υνα φορµα εσπεχιαλ δε σ οχιεδαδ, σιν εµβα ργο; σι βιεν εν υν ινιχιο τοδοσ σοµοσ
ελ Εσταδο, εν ϖερδα δ σ⌠λο υνα παρτε δε λα σοχιεδα δ εσ ελ Εσταδο (). Ελ Εσταδο εσ υν δετ ερµιναδο ⌠ργανο
δε λα σοχιεδαδ, σ⌠λο υν α παρτε δε λα σοχιεδαδ, σ⌠λο εσ ελ γοβιερ νο. Χφ. Jgtocp"Jgnngt."Τεορα δελ Εσταδο,
Μξιχο, ΦΧΕ, 2012, π. 260 ψ σσ.
26 Ιβιδεµ, π. 260.
633
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
2. Ασ µισµο, ελ Εσταδο δεβε οργανιζαρ ελ ιντερχαµβιο ψ δεπενδενχια δε λοσ
προδυχτορεσ βαϕο ελ πρινχιπιο δε υνιδαδ τερριτοριαλ.
" 50" Fg"guvc"ocpg tc."nc"rtqvge ek„p"fgn"vgtt kvqtkq"gu"w pc"hwpek„p" gugpekcn"oƒu"swg"
ιµπλιχα θυε εσε ορδεν ϕυρδιχο αβαρθυε υν 〈µβιτο τερριτοριαλ περφεχταµεντε
δελιµιταδο πορ υν ορδεν ϕυρδιχο; εσ δε εντενδερσε θυε αη δονδε νο σε ηα
swgtkfq"wp"rqfgt"guvcvcn"swg"ug"cÝtog"c"u"okuoq"gp"nq"kpvgtpq"{"gp"nq"gzvgtkqt"
νο ϖα α συβσιστιρ νι συργε Εσταδο αλγυνο.
Gp"guv g"ug pvkfq."Jgnngt" cpqvc." ÐGp" ewcpvq" ug" nngic" c" wp" fgvgto kpcfq" itcfq" fg"
ιντερδεπενδενχια σοχιαλ εν υν δετερµιναδο τερριτοριο σε πλαντεα λα εξιγενχια δε υνα
ορδεναχι⌠ν υνιταρια παρα λασ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ ψ χον ελλα λα δε υν ποδερ χοµν δε
ορδεναχι⌠ν θυε δεβε ρεαλιζαρσε ταµβιν ηαχια αφυερα.
Ορδεν ϕυρδιχο εσ ϕυρδιχαµεντε λα ϖολυνταδ δελ Εσταδο, λα χυαλ σε ϖεηιχυλα α τρα−
ϖσ δε λα χρεαχι⌠ν δε λα λλαµαδα περσονα χολεχτιϖα27 θυε ρεπρεσεντα α λα σοχιεδαδ. Α
παρτιρ δε λα ρελαχι⌠ν σοχιεδαδ οργανιζαδα−περσονα χολεχτιϖα εσταταλ πυεδε εξπλιχαρσε
χ⌠µο εστ〈 οργανιζαδο ελ ποδερ πολτιχο εν υνα φορµαχι⌠ν σοχιαλ, χον φυνχιονεσ εν
λο ιντερνο ψ ηαχια ελ εξτεριορ. Λο χιερτο εσ θυε ελ δεποσιταριο δελ ποδερ πολτιχο εσ ελ
Εσταδο. Εσ εστα λα µανερα εν χ⌠µο λα σοχιεδαδ χαπιταλιστα σε ρεπροδυχε α σ µισµα α
τραϖσ δελ Εσταδο,28 πυεσ περµιτε θυε ελ χαπιταλ σε ρεπροδυζχα.29
Ις. Μεδιαχιονεσ ινστιτυχιοναλεσ παρα λα προψεχχι⌠ν δελ ποδερ εν ελ
εσπαχιο
Ανοτα ℑλϖαρο Γαρχα Λινερα: [] λο παρτιχυλαρ σε αµβιχιονα εν λα γενεραλιδαδ δε
λασ παρτιχυλαριδαδεσ λοχαλεσ; λο παρτιχυλαρ σε προψεχτα εν λο γενεραλ ψ λο γενεραλ
σε ρεαλιζα εν λοσ διϖερσοσ παρτιχυλαρεσ.30 Παρα θυε παρτιχυλαριδαδ ψ γενεραλιδαδ
27 Ελ Εσταδο εσ π ερσονα χολεχτιϖα, πα ρα εντενδερλα, δεβ ε λεερσε χοµο: 1. Συϕετο δε δερε χηοσ ψ δεβερεσ ϕυρ −
διχοσ, 2. Χρεαδοσ πορ λο µισµα περσονα χολεχτιϖα (λεψεσ οργ〈 νιχασ ψ ρεγλαµ ενταριασ παρ α σαβερ θυινεσ
σερ〈ν συσ ιντεγρ αντεσ), 3. Θυινεσ ηαχεν θυ φυ νχιονεσ: εϕεχυτιϖασ, λεγισλατιϖασ, ϕυδιχια λεσ, 4. Χρεαρ φαχυλ−
ταδεσ δε λα σ περσονασ, παρα θυε αχτεν α νοµβρε δελ Εσταδο, παρα ρε προδυχιρ συσ ιντε ρεσεσ, 5. Σε δοτα δε
„ticpqu"gurgeÝe qu"fg"etgcek„p."80"Etgct"wp"codkgpvg"gp"ncu"ogpvcnkfcfgu"{"cevkvw fgu"fg"ncu"rgtuqpcu"swg"
ϖαν α ρεπρεσενταρ α λα περσον α χολεχτιϖα. Ελ Εσταδο εσ υνα παρτε δε λα σοχιεδαδ θυε ρεαλ ιζα χοσασ α νοµβρε
δελ Εσταδο. Εστα παρτε δε λα σοχιεδαδ σε εριγεν χοµο ⌠ργανοσ , θυε σον λοσ ινδιϖιδυοσ θυε ηαβλαν α νοµβρε
δελ Εσταδο ο φυνχιοναριοσ , θυιενεσ οβλιγαν α οτροσ α θυε σε αδεχυεν α λοσ ασπεχτοσ νορµατιϖοσ ιδεαδοσ πορ
gn"Guvcfq0"Gp"ghgevq."gn"f kuewtuq"lw tfkeq"vkgpg"e qoq"Ýpcnkfcf" gn"eqpxgpekokgpvq."r ctc"nc"wpkf cf"guvcvcn 0"
Χφ. Ιβιδεµ, ππ. 256 −353.
28 Χαβε ρεσαλταρ, εν εστε σε ντιδο, ελ παπελ θυε τιενεν λασ λεψεσ οργ〈νιχασ εν λα ρεπ ροδυχχι⌠ν δελ ορδεν εσταταλ
ψ δελ ργιµεν χαπιτ αλιστα.
29 Νιχοσ Πουλαντζασ, Πο δερ πολτιχο ψ χλασεσ σοχι αλεσ εν ελ εσταδο χαπιταλι στα, οπ. χιτ.
30 Χφ. ℑλϖαρο Γαρχα Λινερα, Φορµα ϖαλορ ψ φορµα χοµυνιδαδ . Απροξ ιµαχι⌠ν τε⌠ριχα−αβστ ραχτα α λοσ
φυνδαµεντο σ χιϖιλιζατοριοσ θυε πρεχεδεν αλ Αψλλυ Υνιϖερσαλ, Λ α Παζ, Χολεχχι⌠ν Χ ΛΑΧΣΟ, Χοεδιχιονεσ
ΧΛΑΧΣΟ−Μυελα δελ διαβλο− Χοµυνα, 2009, π. 23 ψ σσ, εν: ηττπ://βιβλιοτεχ αϖιρτυαλ.χλαχσο.οργ.α ρ/αρ/λιβροσ/
χοεδιχιον/γαρχ ιαλ/01ιντρο.πδφ.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
634 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
σε ρεαλιχεν αµβοσ εν λα λ⌠γιχα δε λα ρεπροδυχχι⌠ν δελ σιστεµα χαπιταλιστα, εσ φυ ν−
fcogpvc n" gn" rcrgn" fgn" Guvc fq" {" uwu" rqnv kecu" Ýpcpe kgtcu." ogf kcpvg" ncu" ew cngu" ug"
δετερµινα λα προψεχχι⌠ν δελ ποδερ ινστιτυχιοναλ δελ χαπιταλ εν ελ εσπαχιο εν ταντο
ινστιτυχιονεσ προδυχτορασ, α λα ϖεζ θυε προδυχτο, δε λα διν〈µιχα δε λα αχυµυλαχι⌠ν
δελ χαπιταλ.31
Gp"guvg"ugpvkfq."ug"gzrnkec"nq"swg"Jctxg{"kfgpvkÝec"eqoq"Ðuwtikokgpvq"fgn"eqo−
πλεϕο Ωαλλ−Στρεετ−Ρεσερϖα Φεδεραλ Εσταδουνιδενσε−ΦΜΙ, δε ταλ µανερα θυε λα προ−
ψεχχι⌠ν ινστιτυχιοναλ δελ χαπιταλ σε δεσδοβλα χον λασ µεδιδασ σιγυιεντεσ:
̋ Ελ δεσπλιεγυε δε υνα χλαρα ιντενχιοναλιδαδ δε ηαχερσε δελ χοντρολ δε λασ ινστιτυ−
χιονεσ γλοβαλεσ θυε ρεϖιταλιχεν ελ χαπιταλ, παρα λο χυαλ δεβε σερ αχοµπα〉αδα δε;
̋" wpc"rtq{geek„p"fg" wp"xcuvq" rqfgt"Ý pcpekgtq"swg"oqxkn k¦c"gn"ecrkvcn" Ýlq"swg"
λιβεραρα λα σοβρεαχυµυλαχι⌠ν εξιστεντε εν λοσ πασεσ χαπιταλιστασ µετροπολιτα−
νοσ, αµβοσ προχεσοσ ηαν τραδο χοµο χονσεχυενχια,
̋ υνα χονεξι⌠ν µυνδιαλ α τραϖσ δε ινστιτυχιονεσ συπραναχιοναλεσ βαϕο λα γιδα
δελ χαπιταλ.
Εν εφεχτο, παρα ποδερ συβσιστιρ, ελ σιστεµα χαπιταλιστα ηα δε ρεσολϖερ περµανεν−
τεµεντε λα ταρεα δε µαντενερ, φρεντε α υν εντορνο χαµβιαντε χυψα διν〈µιχα λε εσ
ινχλυσο χοντραρια,32 υνα λ⌠γιχα δε οπεραχι⌠ν εν λα θυε ελ σιστεµα µισµο δετερµινα
συσ προπιοσ λµιτεσ ψ εστρυχτ υρασ.
ς. Αχυµυλαχι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν
Jctxg{"cpqvc ."c" uw"xg¦." swg"Tquc"Nw zgodwtiq."cn"qdugt xct"gn"ec tƒevgt"fqdng" fg"nc"
αχυµυλαχι⌠ν δελ χαπιταλ, δα χυεντα δε δοσ µοϖιµιεντοσ δε προδυχχι⌠ν δε χαπιταλ. Πορ
31 Λα φορµα θυε ασυµεν λ ασ ινστιτυχιον εσ µεδιαδορασ, εσ λα δε προδυχτορασ, α λα ϖεζ θυε πρ οδυχτο, δε λα
διν〈µιχα δε λα αχυµυλαχι⌠ν δε χαπιταλ. Fcxkf"Jctxg{."Αχυ µυλαχι⌠ν πορ δεσπο σεσι⌠ν, οπ. χιτ., π. 107 ψ
σσ.
32" Wpc"owguvtc"fg"ncu"qrqukekqpgu."nc"vgpgoq u"gp"gn"vgzvq"ukiwkgpvg0"нE„oq"eqpuvtwkt"nc"cwvqfg vgtokp cek„p"
γενεραλ δε λα σοχιεδαδ δε ηοµβρεσ ψ µυϕερεσ χονχρετοσ σιενδο θυε, πορ υν λαδο, εστ〈 ϖιστ ο θυε λοσ 〈µβιτοσ
δε αχχι⌠ν αυτ⌠νοµα δε λοσ ινδιϖιδυοσ ηαστα αηορα σ⌠λο αλχαν ζαν υνα διµενσι⌠ν λοχαλ, γρυπαλ , ρεστρινγιδα,
σιν λλεγαρ α χονφορµαρ υνα εστρυχτυρ α δε ορδεν ρεαλµεντ ε σοχιαλ, µιεντρα σ θυε, πορ οτρο λα δο, ελ εσπαχιο
σοχιαλ δε λα νο−αυτοδετερµι ναχι⌠ν νο σ⌠λο εσ µονστρυοσαµ εντε ποδεροσ ο πορ λοσ ρεχυρσο σ θυε π οσεε,
ukpq"swg" cpvg" vqfq0"rqts wg"fin" u"ug" jcnnc"fgÝ pkfq"* {"rqt" vcpvq" gu"gn" ¿pkeq" swg"gp" gn"hqpfq" pqu"fgÝ pg"c"
υνοσ εν ρελαχ ι⌠ν χον λοσ δεµ〈σ) χοµο σοχια λ, χοµο σοχιαλ−υ νιϖερσαλ, θυε εσ λα φορµα χοντεµπορ〈ν εα δε
λα εξιστενχια δε λο σοχιαλ? ↵Χ⌠µο συπερ αρ εσα φρυστρα ντε ιµποτενχια θυε δεϖορα α διαριο λα αχτ ιϖιδαδ ϖιταλ
ψ χρεατιϖα, τρ ανσφορµαδορα δε χιεντο σ δε µιλεσ δε ηοµβρεσ ψ µυϕερεσ θυε χονθ υισταν εσπαχιοσ λοχαλε σ δε
αυτονοµα, π ερο θυε χον ελ τιεµπο, ϖεν χ⌠µο συ οβρα εσ δεϖοραδ α πορ ελ απαβυλλαντε π οδερο δε λα τοταλ
µαθυιναλ ν ο−αυτοδετερµι νατιϖα δελ ποδερ δελ χαπ ιταλ, συπλαντα νδο λο µ〈σ εξθυισιτο ψ νοβλε δε λα π ασι⌠ν
ηυµανα? ↵Εσ θυ ε ρεαλµε ντε ηαψ ποσιβιλιδαδε σ δε εµανχιπαρσε δε λα γενερ αλιδαδ (ο τοταλιδαδ σοχιαλ)
νο−αυτοδετε ρµινατιϖα α παρ τιρ δελ αϖανχε δε λοσ πε θυε〉οσ εσπαχιοσ λοχαλεσ δ ε αυτονοµα α θυε εστ〈 χο ν−
δεναδα ηοψ δα λα αχχι⌠ν ϖ ιταλ ηυµανα; σαβιενδο θυε νυνχα σε φορµα υν τοδο συµανδο λ ινεαλµεντε λασ
παρτεσ? [...]. Εν οτρασ παλαβρασ, ↵εσ ποσιβλε πενσαρ ο ρεπενσαρ νυεϖαµε ντε υνα εστρατεγια δε συπεραχι⌠ν δελ
τοδο νο−α υτοδετερµινατ ιϖο ψ λα χονστ ρυχχι⌠ν δε υ να τοταλιδαδ σοχιαλ αυτοδετε ρµινατιϖα α παρτιρ δε εστα
δεσϖενταϕα εστρ υχτυραλ δελ λοχαλισµο ψ λα παρχιαλ ιδαδ εν λα θυε σε δα λα αχχι⌠ν αυτ⌠νοµα δε λοσ ινδιϖιδυοσ
635
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
υν λαδο, λα αχυµυλαχι⌠ν σε πρεσεντα χοµο
υν προχεσο θυε σε δα εν λα προδυχχι⌠ν δε
πλυσϖαλα, πορ λο θυε σε τρατα δε υν προχε−
σο εχον⌠µιχο, θυε ιµπλιχα α χαπιταλιστασ ψ
τραβαϕαδορεσ ασαλαριαδοσ, εσ δεχιρ, σε τρατα,
gugpekcnogpvg."fg"nc"uwoc"fg"ecrkvcn"Ýlq"{"
χαπιταλ ϖαριαβλε.33
Αηορα βιεν, λα αχυµυλαχι⌠ν δε χαπιταλ
ιµπλιχα υνα ρελαχι⌠ν εντρε ελ χαπιταλ χοµο
µοδο δε προδυχχι⌠ν ψ λασ φορµασ δε προ−
δυχχι⌠ν νο χαπιταλιστασ,34 χυψο προχεσο σε
δεσαρρολλα εν λα εσχενα µυνδιαλ, εν λα χυαλ πρεϖαλεχεν χοµο µτοδοσ λα πολτιχα
χολονιαλ, ελ σιστεµα δε εµπρστιτοσ ιντερναχιοναλεσ, λα πολτιχα δε ιντερεσεσ πριϖαδοσ,
λα γυερρα. Παρα δεχιρλο σιν δισιµυλο, απαρεχεν εν ϖερδαδ λα ϖιολενχια, ελ ενγα〉ο, λα
οπρεσι⌠ν ψ λα ραπι〉α, οβσερϖα Λυξεµβυργο.
Αµβοσ ασπεχτοσ δε λα αχυµυλαχι⌠ν χαπιταλιστα, αλ εσταρ οργ〈νιχαµεντε ϖινχυ−
λαδοσ, νοσ µυεστραν ελ δερροτερο θυε ηα σεγυιδο ελ χαπιταλισµο εν συ χαµινο δε
cuegpuq"eqoq"oqfq"fg"rtqfweek„p"fqokpcpvg"c"guecnc"owpfkcn0"Jctxg{"pqu"kpfkec."
α εστε ρεσπεχτο, θυε λα εϖολυχι⌠ν ηιστ⌠ριχα δελ χαπιταλισµο σ⌠λο πυεδε σερ χοµπρεν−
διδα σι λοσ εστυδιαµοσ χονϕυνταµεντε.
Εσ δεχιρ, α λα παρ δε εστυδιαρ λα λυχηα δε χλασεσ εν ελ 〈µβιτο ιντερνο δε χαδα
hqtocek„p"uqekcn."ug"kor qpg"gn"guvwfkq"fg" nc"gzrcpuk„p"igqitƒÝec"fgn" ecrkvcn"eqoq"
σιστεµα, α ρεγιονεσ νο χαπιταλιστασ. Χον ελλο, σε πυεδε απρεχιαρ χον µαψορ νιτιδεζ
ελ πλεξο δελ δεσποϕο, ταντο α νιϖελ δε λασ παρ τιχυλαριδαδεσ λοχαλεσ θυε σε προψεχταν
εν λο γενεραλ, ασ χοµο α λα γενεραλιδαδ δελ σιστεµα ρεαλιζ〈νδοσε εν λοσ διϖερσοσ
παρτιχυλαρεσ.35
Gp"rcncdtcu"fg"Jctxg{."
Λα προδυχχι⌠ν δελ εσπαχιο, λα οργανιζαχι⌠ν δε νυεϖασ διϖισιονεσ τερριτο−
ριαλεσ δε τραβαϕο, λα απερτυρα δε νυεϖοσ ψ µ〈σ βαρατοσ χοµπλεϕοσ δε ρε−
ψ θυε νο τ αρδαρ〈 εν εν αϕεναρσε δε ελλοσ? Ε στα πρεγυντα ρεχορρε ελ µυν δο ηαχε µ〈σ δε 150 α〉οσ. ςασε
ℑλϖαρο Γαρχα Λι νερα, Φορµα ϖαλορ ψ φορµα χ οµυνιδαδ οπ. χιτ, π. 32 ψ σσ.
33 Παζ, προπιεδαδ ε ιγ υαλδαδ ρειναν αθυ χ οµο φορµασ () Χοµο εν λα αχυµυλαχι⌠ν ελ δερεχηο δε προπιε−
δαδ σε χονϖιερτ ε εν απροπιαχι⌠ν δε προπιεδαδ αϕενα, ελ χαµβιο δε µερχα νχασ εν εξπλοταχι⌠ν, λα ιγυαλδα δ
εν δοµινιο δε χλα σεσ. Ροσα Λυξεµβυργο, Αχυµυλαχ ι⌠ν αµπλιαδα δε χαπιταλ, ε ν Fcxkf"Jctxg{."Αχυµυ−
λαχι⌠ν πορ δεσπ οσεσι⌠ν, οπ. χιτ., π. 111 ψ σσ.
34" Wpc"gzrnkecek„p" fg"guvc" tgncek„p"nc" vgpgoqu"gp" Fcxkf"ℑλϖαρ εζ Σαλδα〉α, Χρ τιχα δε λα τεορ α εχον⌠µιχα
ψ πολτιχ α εν Μξι χο. οπ. χιτ. Ελ αυτορ προπονε λοσ χονχεπτοσ δε χαπιταλ ντ εγρο ψ χαπιτ αλ νο ντ εγρο,
χονστρυ ιδοσ α παρτιρ δε λα χρτιχα θυε ρεαλι ζα α λα τεορα δελ σ υβδεσαρρολλο−δ επενδενχια, παρα εξπλ ιχαρ
χ⌠µο σε ενχυεντρ αν µοδοσ δε προδυχχι⌠ν νο χαπιτ αλιστασ χον στε.
35 Χφ. Αλεϕανδρ ο Σαντιαγο Μονζ αλϖο, Λα χυλτυρα νορµατιϖα Η〉η〉υ. Ιντροδ υχχι⌠ν αλ εστ υδιο δελ δερε χηο
εν υνα χοµυ νιδαδ ινδ γενα εν ελ ςαλλε δελ Μεζθυιταλ, Ofizkeq." WCO/Hqpvcoctc ." 42370"Cj" r qftƒp"
απρεχιαρσε αλγυνασ δε λασ φορµασ δε συβσυν χι⌠ν αλ χαπιταλ θυε αλγυνασ χοµυνιδαδεσ χαµπεσινασ ηαν
συφριδο. Αδεµ〈σ , σε βυσχα ελ εστυδιο δε χοµυνιδαδεσ β〈σιχαµεν τε αγραριασ, ψ σαβερ χυ〈λ ηα σιδο ελ εφεχτο
Εσ δεχιρ, α λα παρ δε εστυδιαρ
λα λυχηα δε χλασεσ εν ελ 〈µβιτο
ιντερνο δε χαδα φορµαχι⌠ν
σοχιαλ, σε ιµπονε ελ εστυδιο
fg"nc"gzrcpuk„p"igqitƒÝec"
δελ χαπιταλ χοµο σιστεµα, α
ρεγιονεσ νο χαπιταλιστασ.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
636 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
χυρσοσ, δε νυεϖοσ εσπαχιοσ
διν〈µιχοσ δε αχυµυλαχι⌠ν
δε χαπιταλ ψ δε πενετραχι⌠ν
δε ρελαχιονεσ σοχιαλεσ ψ
αρρεγλοσ ινστιτυχιοναλεσ χαπι−
ταλιστασ (ρεγλασ χοντραχτυαλεσ
ψ εσθυεµασ δε προπιεδαδ
πριϖαδα) εν φορµαχιονεσ σο−
χιαλεσ πρεεξιστεντεσ βρινδαν
διϖερσοσ µοδοσ δε αβσορβερ
λοσ εξχεδεντεσ δε χαπιταλ ψ
τραβαϕο εξιστεντεσ.36
Βιεν. Λο εσχριτο αρριβα
νοσ περµιτε πυντυαλιζαρ λοσ
ελεµεντοσ σιγυιεντεσ παρα
εξπλιχαρ λα ρεοργανιζαχι⌠ν
δελ χαπιταλισµο εν λα σοχιε−
δαδ δελ σιγλο ΞΙΞ, α σαβερ:
̋ Μερχαδοσ χοµπετιτιϖοσ θυε φυνχιοναν λιβρεµεντε χον αχυερδοσ ινστιτυχιονα−
λεσ θυε γαραντιζαν λα προπιεδαδ πριϖαδα.
̋ Ελ ινδιϖιδυαλισµο ϕυρδιχο δε λα µανο δε λα λιβερταδ δε χοντραταρ.
̋ Εστρυχτυρασ λεγαλεσ ψ γυβερναµενταλεσ απροπιαδασ, γαραντιζαδασ πορ υν Εστα−
δο φαχιλιταδορ, ελ χυαλ ταµβιν ασεγυρα λα ιντεγριδαδ δελ δινερο χοµο ρεσερ−
ϖα δε ϖαλορ ψ χοµο µεδιο δε χιρχυλαχι⌠ν.
Citgic"Jctxg{"swg" uk"dkgp"guvqu"gngogpvqu"ekvcfqu" pq"guvƒp"t gncekqpcfqu"fktge−
ταµεντε χον λοσ προχεσοσ δε αχυµυλαχι⌠ν, νο οβσταντε πυεδεν αδϖερτιρσε ρεσυλταδοσ
χοµο µαψορεσ νιϖελεσ δε δεσιγυαλδαδ σοχιαλ αυναδοσ α λα χρεχιεντε ινεσταβιλιδαδ
εχον⌠µιχα, ρεσυλταδοσ θυε δαν µυεστρα δε λασ χρισισ χρ⌠νιχασ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν
swg"eqpÝiwtcp"gn"pwgxq"korgtkcnkuoq"fg"pwguv tqu"vkgorqu0
Ασ θυε ιµπεριαλισµο ιµπλιχα αχυµυλαχι⌠ν βασαδα εν λα δεπρεχιαχι⌠ν, ελ φραυ−
δε ψ λα ϖιολενχια, εντρε οτρασ χιρχυνστανχιασ θυε, υσαδασ εν ελ οριγεν δελ αχτο δε
αχυµυλαχι⌠ν οριγιναρια, αλ σερ χονδιχιοναντεσ ενδ⌠γενοσ δελ σιστεµα χαπιταλιστα,
tgxgncp"rtqpvq"uw" ectƒevgt" rgtocpgpvg=" fg"cj" swg"pwguvtq" cwvqt"kpfkswg" swg"ÐWpc"
δε λα εξπανσι⌠ν δελ χαπιταλ εν συ εστρυχτυρα εχον⌠µ ιχο−προδυχτιϖα, εσ δεχιρ, ινδαγα χ⌠µο σε δα ελ ϖνχυλο
δελ εσπαχιο αγρ αριο χον ελ ρεδυχιδο περ ο ιντενσο ργιµεν χαπ ιταλιστα λοχαλµεντ ε εµεργεντε ε ιντερν αχιο−
ναλµεντε πρε δοµιναντε.
36 Εστο θυε ηα ϖενιδο σ υχεδιενδο α χαδα αχχι⌠ν η υµανα θυε σ ε ηα ϖιστο απλασταδα π ορ υνα τοτ αλιδαδ ρε−
γιοναλ, ναχ ιοναλ ο χοντινεντ αλ, αηορα λο εσ πορ υνα τοταλ ιδαδ α εσχαλα πλ ανεταρια. Ασ χοµο εν χαδα α χτο
σε ηαλλα χοντενιδο ελ τοδο, εσ ελ τοδο µυνδιαλιζαδο δελ χαπιταλ ελ θυε ϖιολενταµεντε δε σχαργα συ πεσο
δεστρυχτ ορ εν χαδα α χτο παρ τιχυλαρ α υτοδετερµινατ ιϖο θυε χυαλθυιερ περσονα ρεαλιζα ε ν ελ ρινχ⌠ν µ〈σ
pÝoq"fgn"owp fqÑ0"ℑλϖαρο Γαρχα Λινε ρα, Φορµα ϖαλορ ψ φορµα χοµυ νιδαδοπ. χιτ.
Ασ θυε ιµπεριαλι σµο ιµπλιχα αχυµυλαχι⌠ν β ασαδα εν λα
δεπρεχιαχι⌠ ν, ελ φραυδε ψ λα ϖιολενχια, εντρε οτρ ασ χιρχυνστανχιασ
θυε, υσαδασ εν ελ ορι γεν δελ αχτο δε αχυµυλαχι⌠ν ορ ιγιναρια, αλ
σερ χονδιχιο ναντεσ ενδ⌠γενοσ δελ σιστεµα χ απιταλιστα []
µαµϖασ.βλογσ ποτ.χοµ
637
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
ρεϖισι⌠ν γενεραλ δελ ρολ περµανεντε ψ δε λα περσιστενχια δε πρ〈χτιχασ δεπρεδαδορασ
δε αχυµυλαχι⌠ν πριµιτιϖα υ οριγιναρια α λο λαργο δε λα γεογραφα ηιστ⌠ριχα δε λα
αχυµυλαχι⌠ν δελ χαπιταλ ρεσυλτα µυψ περτινεντε [].37
Rctvg"fg"guvc"ngev wtc"tgÞgzkxc"eqpukuvg"gp"rtgekuct"swg"nq"swg"Oc tz"kpfke„"eqoq"
αχυµυλαχι⌠ν οριγιναρια, πυεσ αντεσ θυε ρεϖελαρ υνα νοτα τεµποραλ α προπ⌠σιτο δελ αχ−
το δε δεσποσεσι⌠ν θυε σε δαρα νιχο ε ιρρεπετιβλε σ⌠λο αλ ινιχιο δελ προχεσο, υβιχ〈ν−
δολο εν λοσ µ〈ργενεσ δελ ναχιµιεντο δελ χαπιταλισµο, ρεϖελα µ〈σ βιεν λα πρεσενχια δε
nc"fgurquguk„p"eqoq"ceek„p"rgtocpgpvg"ocpkÝguvc"gp"wpc"cornkc"icoc"fg"ofivqfqu"
fg"fgurqlq0"Gp"ghgevq."kpfkec"Jctxg{."ÐWpc"oktcfc"oƒu"cvgpvc"fg"nc"fguetkrek„p"swg"
ηαχε Μαρξ δε λα αχυµυλαχι⌠ν οριγιναρια ρεϖελα υν ρανγο αµπλιο δε προχεσοσ:
̋ Μερχαντιλιζαχι⌠ν ψ πριϖατιζαχι⌠ν δε λα τιερρα.
̋ Εξπυλσι⌠ν φορζοσα δε λασ ποβλαχιονεσ χαµπεσινασ.
̋ Χονϖερσι⌠ν δε διϖερσασ φορµασ δε δερεχηοσ δε προπιεδαδ (χοµν, χολεχτιϖα,
εσταταλ, ετχτερα), εν δερεχηοσ δε προπιεδαδ εξχλυσιϖοσ.
̋ Λα συπρεσι⌠ν δελ δερεχηο α λοσ βιενεσ χοµυνεσ.
̋ Λα τρανσφορµαχι⌠ν δε λα φυερζα δε τραβαϕο εν µερχανχα.
̋ Συπρεσι⌠ν δε φορµασ δε προδυχχι⌠ν ψ χονσυµο αλτερνατιϖασ.
̋ Λοσ προχεσοσ χολονιαλεσ, νεοχολονιαλεσ ε ιµπεριαλεσ δε απροπιαχι⌠ν δε αχτιϖοσ,
ινχλυψενδο λοσ ρεχυρσοσ νατυραλεσ.
̋ Λα µονετιζαχι⌠ν δε λοσ ιντερχαµβιοσ ψ λα ρεχαυδαχι⌠ν δε ιµπυεστοσ, παρ τιχυ−
λαρµεντε λα τιερρα.
̋" Gn"vtƒÝeq"fg"guencxqu"q"nc"nncocfc"pwgxc"guencxkvwf"fg"nc"ocpq"fg"nc"ÐÞgzkdk−
λιδαδ λαβοραλ.
̋ Λα υσυρα.
̋ Λα δευδα πβλιχα.
̋ Ελ σιστεµα δε χρδιτο.
̋ Προµοχιονεσ βυρσ〈τιλεσ.
̋ Εσθυεµασ ΠΟΝΖΙ.38
̋" Nc"fguvtweek„p"guvt wevwtcf c"fg"cevkxqu"c"vtcxfiu"fg"nc"kpÞcek„p0
̋ Ελ ϖαχιαµιεντο α τραϖσ δε φυσιονεσ ψ αδθυισιχιονεσ.
̋ Λα προµοχι⌠ν δε νοϖελεσ δε ενδευδαµιεντο θυε ρεδυχεν α λα σερϖιδυµβρε πορ
δευδασ α ποβλαχιονεσ εντερασ.
̋ Φραυδε χορπορατιϖο.
37 Fcxkf"Jctxg{."Αχυµυλα χι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν , οπ. χιτ., π. 112−113.
38 Μεχανισµοσ δε φρ αυδε βασαδο εν υν εσθυεµα πιραµιδαλ δε ινϖερ σιονεσ, πορ ελ χυαλ σε λεσ παγα α λοσ
πριµεροσ ινϖερ σορεσ χον ελ δινερο θυε απορταν λοσ λτι µοσ εν ινγρεσαρ αλ σιστεµα, λοσ χυα λεσ νο ρεχυπεραν
συ ινϖερσι⌠ν.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
638 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
̋ Λα δεσποσεσι⌠ν δε αχτιϖοσ (αταθυε α φονδοσ δε ινϖερσι⌠ν) µεδιαντε λα µανιπυ−
λαχι⌠ν δε χρδιτο ψ αχχιονεσ.39
ςΙ. Νορµατιϖιδαδ δελ δεσποϕο ψ δεσποσεσι⌠ν δελ υσο δισφρυτε δε λα
προπιεδαδ σοχιαλ.
Nqu" rtqeguqu" fg" fgurqlq" ogpekqpcfqu." cfgoƒu" fg" vgpgt" o¿nvkrngu" lwuvkÝecekqpgu"
ϕυρδιχασ, σε αδϖιερτεν χοµο αδαπταχιονεσ δελ χαπιταλ, ϕυσταµεντε α τ ραϖσ δελ δε−
tgejq."gpecokpcf cu"c" ngicnk¦ct" gn"fgurqlq"{" fgurquguk„p0"TgeqpÝi wtct"gn" fkuewtuq"
νορµατιϖο δε ραιγαµβρε συβϕετιϖα παρα λεγαλιζαρ ελ ηεχηο δε αλιεναρ ελ υσο, ελ δισφρυτε
ψ δισποσιχι⌠ν δε λοσ βιενεσ, δε ταλ µανερα θυε σε νορµαλιζαρα, ϕυσταµεντε α τραϖσ δε
λα νορµα, ελ ηεχηο δε θυε ταντο λα προπιεδαδ χοµο λα ποσεσι⌠ν θυε σε γενεραβα δελ
τραβαϕο ινδιϖιδυαλ ο χολεχτιϖο, αηορα συϕετα αλ µεχανισµο εχον⌠µιχο δε λα πλυσϖαλα
eqpÝiwtcfc" fgu fg" gn"fk uewtuq" lwtfkeq0" Csw" nc" kortqpvc" fg" nc" tgncek„p" jkuv„tkec"
χαπιταλιστα, ηιστορια αµπλιαµεντε ρελαταδα, χονδιχι⌠ν δελ χαπιταλισµο σε ηα διχηο.40
Ελ πυντο εσενχιαλ ρεσπεχτο δελ υσο ψ δισποσιχι⌠ν δε βιενεσ παρα λα ρεπροδυχχι⌠ν
ηυµανα χονσιστιρα εν ελ ποδερ δε σερ τιτυλαρ δε στοσ, φυνδαδο εν υν εϕερχιχιο π−
βλιχο ψ χοντινυαδο δε λασ φαχυλταδεσ δελ υσο ψ δισποσιχι⌠ν δε λοσ βιενεσ προδυχιδοσ
σοχιαλµεντε, ηοψ εν δα ιµπενσαβλε δαδο θυε ελ χαπιταλισµο χονσιστε πρεχισαµεντε
εν λα πριϖατιζαχι⌠ν δελ τραβαϕο σοχιαλ, πορ λο θυε σε εντιενδε θυε χανχελα ελ εϕερχιχιο
δελ δερεχηο α λα σεγυριδαδ ηυµανα. Νυεστρα ποχα ηα χλαυσυραδο ελ υσο ψ λα δισποσι−
χι⌠ν δεριϖαδα δελ τραβαϕο προπιο, ινδιϖιδυαλ ο χολεχτιϖο. Ελ εϕερχιχιο δε λα ποσιβιλιδαδ
δε ηαχερ εσ λο θυε εστ〈 εν ϕυεγο, δε ηαχερ χον ελ ποσεερ, φαχυλταδ δε ποσεερ ψ εν εσε
αχτο, εξπεριµενταρ λα ποσεσι⌠ν δε λο τιλ ψ αγραδαβλε, τενερ ελ γυστο, χοµπλαχενχια
ψ αλεγρα δε αλγο: λα χερτεζα δε λα σεγυριδαδ δε λα ρεπροδυχχι⌠ν ηυµανα εν λο σοχιαλ.
Εν εστε προχεσο ηιστ⌠ριχο δε αλιεναχι⌠ν ελ Εσταδο ηα σιδο φυνδαµενταλ παρα λα
λεγαλιζαχι⌠ν δε λοσ ιντερεσεσ δελ χαπιταλ εν ταντο προχεσο µυνδιαλ, ϖαλε λα πενα ηαχερ
νοταρ θυε;
Gn"Guvcfq." eqp"uw" oqpqrqnkq"fg"nc" xkqngpekc"{" uwu"fgÝp kekqpgu"fg"ngicnk−
δαδ, ϕυεγα υν ρολ αλ ρεσπαλδαρ ψ προµοϖερ εστοσ προχεσοσ. Περο ταµβιν
πονιενδο οτροσ ταντοσ µεχανισµοσ εν µαρχηα. Χοµο λο ινδιχα νυεστρο
αυτορ Λα ϖυελτα αλ δοµινιο πριϖαδο δε δερεχηοσ δε προπιεδαδ χοµν γα−
ναδοσ α τραϖσ δε λα λυχηα δε χλασεσ δελ πασαδο ηα σιδο υνα δε λασ πολτιχασ
39 Fcxkf"Jctxg{."Αχυµυλα χι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν , οπ. χιτ. π 114.
40" ½E„oq"fc t"ecdkf c"c" nc" tgrtqfweek„ p"corn kcfcA"G pvgpfgt" swg" ug"v tcvc" fg rtqeguq" fg" tgpqxcek„p"
χονσταντε δε τοδα λα ρεπροδυχχι⌠ν σοχ ιαλ χαπιταλιστα εν χρεχιεντε ϖολυµεν. ∗Παρτε δ ε λα πλυσϖαλα σε χα−
πιταλιζα, ο σεα σε υ νε αλ χαπιταλ αχτιϖο ψ σε εµ πλεα παρα αυµε νταρ ελ ϖολυµεν δε λα προδυχχι⌠ν , εστο δα
χοµο ρεσυλταδ ο, αχυµυλαχι⌠ν δελ χαπιταλ. ∗Παρτ ε δε λα πλυσϖαλα αχυµυλαδα σε δε στινα α λα αδθυισιχι⌠ν δε
µεδιοσ αδιχιονα λεσ δε προδυχχι⌠ν. ∗Οτρα πα ρτε, α λα χοµπρα δε φυε ρζα δε τραβαϕο αδιχιοναλ.
639
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
δε δεσποσεσι⌠ν µ〈σ χλεβρεσ λλεϖαδασ α χαβο εν νοµβρε δε λα ορ τοδοξια
νεολιβεραλ.41
Fg"guvc"ocpgtc ."ug"vkgpgp"ogecpkuoqu"pwgxqu"fg"cew owncek„p"rqt"fgurquguk„p."
πορ εϕεµπλο, αλ δαρ νφασισ α λοσ δερεχηοσ δε προπιεδαδ ιντελεχτυαλ βαϕο λα φορµα δε
προτεχχι⌠ν δε πατεντεσ ψ λιχενχιασ δε µατεριαλεσ γεντιχοσ, πλασµα δε σεµιλλασ; ο
βιεν αλ δεπρεχιαρ λοσ βιενεσ αµβιενταλεσ γλοβαλεσ χοµο ελ αγυα, λα τιερρα ο ελ αιρε. Λα
µερχαντιλιζαχι⌠ν δε λασ φορµασ χυλτυραλεσ, λασ ηιστοριασ ψ λα χρεατιϖιδαδ ιντελεχτυαλ
συπονε υνα τοταλ δεσποσεσι⌠ν. Εν εφεχτο:
Λα βυργυεσα τοµ⌠ χονχιενχια δε θυε πορ πριµερα ϖεζ, ελ πεχαδο οριγι−
ναλ δελ σιµπλε ροβο, θυε σιγλοσ αντεσ ηαβα ηεχηο ποσιβλε λα αχυµυλαχι⌠ν
οριγιναρια δελ χαπιταλ ψ θυε ηαβα ποσιβιλιταδο τοδα αχυµυλαχι⌠ν ποστεριορ
δεβα ρεπετιρσε υνα ψ οτρα ϖεζ, σο πενα δε θυε ελ µοτορ δε λα αχυµυλαχι⌠ν
σβιταµεντε σε δετυϖιερα.42
Guvq"nngxc" c" pwguvtq"cwvqt" c" cÝtoc t"swg" gu" pgeguctkq" gpvgpfgt" clwuvgu"gurc ekq/
τεµποραλεσ, λοσ ποδερεσ εσταταλεσ, λα αχυµυλαχι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν ψ λασ φορµασ δε
ιµπεριαλισµο χοντεµπορ〈νεασ.
ςΙΙ. Ελ Εσταδο µεξιχανο ψ ελ δερεχηο43
Χοµο ηα θυεδαδο πλαντεαδο, ελ δισχυρσο ϕυρδιχο σε ηα τρανσφορµαδο εν λα µεδιδα
εν θυε σε δεσαρρολλαβα ελ προχεσο δε νυεϖο ιµπεριαλισµο εστυδιαδο αρριβα. Εν εστε
µοµεντο, θυεδα πορ εξπονερ αλγυνοσ ασπεχτοσ δε λοσ πρινχιπαλεσ αχτοσ δε δισποσι−
χι⌠ν δε τιερρασ εν λα λεγισλαχι⌠ν µεξιχανα χοµο σον ελ χονχεδερ ελ υσο ψ γοχε δε µα−
νερα τεµποραλ α τερχεροσ, ηιποτεχαρ ελ υσυφρυχτο, εναϕεναρ, αδθυιριρ δοµινιο πλενο, ο
απορταρ α σοχιεδαδεσ, δεπενδιενδο δελ τιπο δε τιερρασ δε θυε σε τρατε. Παρα ταλ εφεχτο,
ηεµοσ δε χοµενταρ ελ πλαντεαµιεντο δε ϑοσ Γ. Ζ〉ιγα Αλεγρα ψ ϑυαν Α. Χαστιλλο
N„rg¦."codqu"tgeqpqekfqu"rtqhguqtgu"fgn"Fgrctvcogpvq"fg"Fgtg ejq"fg"nc"WCO0
Εν εφεχτο, σε δεσπρενδε δε εσε τεξτο θυε λοσ αχτοσ δε δισποσιχι⌠ν δε λα τιερρα σον
παρτε δε λοσ προχεσοσ δε δεσποσεσι⌠ν εν ελ χοντεξτο δε λα αχτ υαλ χρισισ δε σοβρεαχυ−
µυλαχι⌠ν πυεσ ηαν τενιδο χοµο δεσενλαχε, παρα ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο, ελ
αβανδονο δελ χονχεπτο δε προπιεδαδ σοχιαλ δε λα τιερρα. Ελ δισχυρσο δε λα προπιεδαδ
χοµυναλ, πορ εϕεµπλο, χοµο αχχι⌠ν δε ρεστιτυχι⌠ν δε πυεβλοσ, χοµυνιδαδεσ ο ν−
engqu"fg"rqdncek„p"swg" jcdcp"ukfq" gzrqnkcfqu"rtqpvq" gpeqpvt„"uw" kpgÝecekc." vcpvq"
41 Fcxkf"Jctxg{."Αχυµυλαχ ι⌠ν, οπ. χιτ., π. 113.
42 Ιβιδεµ, π. 115
43 Εστε απαρ ταδο ηα ρετοµα δο ελ αγυδο αν 〈λισισ θυε σε ηαχ ε εν ϑοσ Γ. Ζ〉 ιγα Αλεγρα, ψ ϑυαν Α. Χαστ ιλλο
Λ⌠πεζ, Λα ρεϖολυχι⌠ν δε 1910 ψ ελ µιτο δελ εϕιδο µεξιχανο, Αλεγατο σ."p¿o0"97."WCO/C."oc{q/c iquvq"
δε 2010, Μξιχο, ππ. 516−519. Ινχλυσο, εν αλγυνοσ απαρ ταδοσ ηε πρεφεριδο σιµπλεµεντε ρεαλιζ αρ παρ〈φρασισ
fgn"vgzvq"tghgtkfq0"Fg dg"fctug"vqfq"gn"e tfifkvq"c"guvqu"c wvqtgu0
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
640 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
χοµο ελ δε λα προπιεδαδ εϕιδαλ, θυε δαβα µυεστρα δε λασ αχχιονεσ χολεχτιϖασ εν ελ
χαµπο θυε προχυραβαν συ συβσιστενχια δεµανδανδο δοταχι⌠ν δε τιερρασ.
Ελ χαµβιο δε παραδιγµα χονχεπτυαλ ποσιβιλιτ⌠ θυε ελ εµπλεο δελ χονχεπτο δε προ−
rkgfcf"uqekcn."swgfcug"rgthgevcog pvg"fgnkokvcfq."gp"nq"swg"ug"tgÝgtg"c"nqu"cvtkdwvqu"
δε λα προπιεδαδ πυεσ, µιεντρασ θυε λα προπιεδαδ πριϖαδα χοµπορταβα ελ υσο, γοχε ψ
δισποσιχι⌠ν, λα προπιεδαδ σοχιαλ σ⌠λο περµιτα ελ υσο ψ ελ γοχε; εσ δεχιρ, εν λο ρεφερεν−
τε α λα δισποσιχι⌠ν, παρα λα προπιεδαδ σοχιαλ σε δαβα λα προηιβιχι⌠ν δε αρρενδαµιεντο,
δε ηιποτεχαρ ο δε εναϕεναρ συσ τιερρασ παρα συσ τιτυλαρεσ, ασ χοµο λα λιµιταχι⌠ν παρα
λοσ τερχεροσ δε εµβαργαρλασ ο ιντενταρ αδθυιριρλασ µεδιαντε πρεσχριπχι⌠ν ποσιτιϖα.44
Rwgu"dkgp."eqoq"jc"swgfcfq"fg"ocpkÝguvq."nc"k pgtekc"tguknkgpvg"fgn"ecrkvcn kuoq"gp"
συ φορµα νυεϖο ιµπεριαλισµο βορρ⌠ χοµπλεταµεντε λα χαραχτερστιχα δε ιναλιεναβλε,
ινεµβαργαβλε ε ιµπρεσχριπτιβλε45"fgn" fkuewtuq" fg" nc" rtqrkgfcf"uq ekcn."gp" dgpgÝekq"
δε λα προπιεδαδ πριϖαδα, εσ δεχιρ, δελ υσο, γοχε ψ δισποσιχι⌠ν πλενα δε λα τιερρα. Λα
εντραδα εν λοσ χιρχυιτοσ χοµερχιαλεσ ψ λα ποσιβιλιδαδ δε αδθυισιχι⌠ν εν πλενα προ−
πιεδαδ πριϖαδα τυϖο λυγαρ, παρα λο χυαλ σε προχεδι⌠ α ορθυεσταρ ελ δισχυρσο ϕυρδιχο
θυε λεγαλιζαρα λα µερχαντιλιζαχι⌠ν δελ χαµπο, χον ελλο, ελ αβανδονο δελ εϕιδο χοµο
ϖαριαντε δε οργανιζαχι⌠ν χοµυνιταρια. ςεαµοσ.
Εν λο ρεφερεντε α λασ ρεφορµασ εν µατερια αγραρια δελ α〉ο 1992, χονχορδαµοσ χον
¥¿‚kic"Cngitc" {"Ecuvknnq"N „rg¦"gp"nq"tghgtgpvg" c"cfxgtvkt" nc"oqfkÝecek„p"fgn" ctv−
χυλο 27 δε λα Χονστιτυχι⌠ν µεξιχανα ψ λα εξπεδιχι⌠ν δε υνα νυεϖα λεψ ρεγλαµενταρια
χοµο λα υρδιµβρε χον λα χυαλ σε χονφεχχιοναρον λοσ ασπεχτοσ β〈σιχοσ εν δετριµεντο
δε λα χονχεπχι⌠ν δε προπιεδαδ σοχιαλ.
Ινδιχαν εστοσ πενσαδορεσ θυε πυεδεν διστινγυιρσε χυατρο µοµεντοσ δε ρεφερενχια
gp" guvg" Ðcvcswg" c" nc" rtqrkgfcf" uqekcnÑ0"Rqt" wp" ncfq." ug" rwuq" Ý p" c" nc"f kurqukek„p"
δελ ρεπαρτο αγραριο, χλαυσυρανδο χον εστα µεδιδα λα ποσιβιλιδαδ δε ρεστιτυχι⌠ν δε
τιερρασ α χυαλθυιερ νχλεο δε ποβλαχι⌠ν. Λυεγο, χον λασ λεψεσ µερχαντιλεσ, σε αβρι⌠ λα
ποσιβιλιδαδ α σοχιεδαδεσ χιϖιλεσ ψ µερχαντιλεσ παρα ποδερ αδθυιριρ τερρενοσ ρστιχοσ,
ogfkfc" swg"t ghqt¦cdc"gn" Ýp" fg" nc" tguvkvwek„p" c" eqngevkxkfcfgu" fg" ectƒevgt" glkfcn" q"
eqowpcn0" Cfgoƒu." ug" Þgzkdknk¦ctqp" ncu" pqtocu" swg" rtqj kdcp"c" nqu" glkfcvct kqu" {"
χοµυνεροσ ρεαλιζαρ αχτοσ δε δισποσιχι⌠ν σοβρε συσ τιερρασ. Πορ λτιµο, σε χρεαρον λοσ
τριβυναλεσ αγραριοσ θυε διριµιραν, φυνδαµενταλµεντε βαϕο πρινχιπιοσ δε δερεχηο
ekxkn." fcfq" swg" ugtc" pgeguct kq"fg ekfkt" uqdtg" eqpÞkevqu" cntgfgfqt" fgn" wuq." iqeg" {"
δισποσιχι⌠ν δε λα προπιεδαδ.46
44 Ιβιδ., π. 516 ψ σσ.
45" Fgec"gn" Ctv0" 74"rt kogt"r ƒttchq" fg"nc" Ng{" Hgfgtcn" fg"nc" Tghqtoc" Citctkc" fg" 3;93."ÐNqu"fg tgejqu"s wg"
σοβρε βιενεσ αγ ραριοσ αδθυιε ρεν λοσ νχλεοσ δε ποβλα χι⌠ν σερ〈ν ιναλιε ναβλεσ, ιµπρεσχρ ιπτιβλεσ, ινεµβαρ−
γαβλεσ ε ιντρ ανσµισιβλεσ, ψ πορ τα ντο, νο ποδρ〈ν εν ν ινγν χασο νι εν φορµα αλγυνα εναϕε ναρσε, χεδερσε,
τρανσµιτ ιρσε, αρρενδ αρσε, ηιποτεχαρ σε ο γραϖαρσε, εν τ οδο ο εν παρτε. Σε ρ〈ν ινεξιστεντε σ λασ οπεραχιονεσ,
αχτοσ ο χοντρ ατοσ θυε σε ηαψ αν εϕεχυτα δο ο θυε σε πρετενδαν λλεϖαρ α χαβο εν χοντραϖενχι⌠ν δε εστε
πρινχιπιο, χιταδο εν Ι βδ.
46 Ιβιδ., π. 512 ψ σσ.
641
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
Νυεϖασ ποσιβιλιδαδεσ δε αχυµυλαχι⌠ν
δε χαπιταλ σε αβραν χον λα ιµπλανταχι⌠ν
ινστιτυχιοναλ δε εστοσ χυατροσ ασπεχτοσ
πυεσ αψυδαβαν α δεσαµορτιζαρ λα τιερρα, αλ
αβριρ λοσ χαυσεσ εν λοσ χυαλεσ λα προπιεδαδ
uqekcn"rqftc" Þwkt"cn" rcvtkoqpkq" fg"swkgp"
πυδιερα αδθυιριρλασ. Λασ λεψεσ δελ µερχα−
δο ψ λα αχχι⌠ν εχον⌠µιχα δε λα πλυσϖαλα
αδθυιριενδο δε εστα µανερα χαρτα δε λεγι−
τιµιδαδ παρα ελ χαµπο, εν εφεχτο, µιλεσ
δε ηεχτ〈ρεασ, δεσπυσ δελ α〉ο 1992 ηαν
πασαδο α δοµινιο πλενο παρα δεσπυσ σερ
εναϕεναδασ, α ταλ πυντο δε φορµασ ψα υν
διν〈µιχο µερχαδο δε τιερρασ εϕιδαλεσ ψ
χοµυναλεσ εν Μξιχο.47
Σιγυιενδο εστε ορδεν δε ιδεασ, σε τιενε θυε, εν παρτιχυλαρ, λασ τιερρασ εϕιδαλεσ
αβαρχαβαν πρ〈χτιχαµεντε λα µιταδ δελ πασ εν 1990, λο θυε νοσ δα υ να ιδεα µυψ
πρεχισα δελ ιντερσ πορ χαµβιαρ λα λεγισλαχι⌠ν αγραρια εν φαϖορ δε λα αδθυισιχι⌠ν πλενα
ο προπιεδαδ πριϖαδα.48 Λα Λεψ Αγραρια, α εστε προπ⌠σιτο, νο ρεγυλα α δεταλλε λοσ χον−
τρατοσ δε χεσι⌠ν δε προπιεδαδ, σιενδο λα ρεγλα δελ αρτχυλο 2≡ θυε πρεϖ λα απλιχαχι⌠ν
συπλετορια δε λα λεγισλαχι⌠ν χιϖιλ φεδεραλ ψ, εν συ χασο, µερχαντιλ, σεγν λα µατερια
δε θυε σε τρατε. Λεγισλαχι⌠ν χιϖιλ παρα πρεχισαρ λοσ ρεθυισιτοσ φορµαλεσ, περσοναλεσ ψ
ρεαλεσ, ασ χοµο λοσ δερεχηοσ δε λασ παρτεσ ψ λοσ µοδοσ δε τερµιναχι⌠ν δε λοσ αχτοσ
ϕυρδιχοσ δε εναϕεναχι⌠ν δε λα προπιεδαδ οτρορα δε χαρ〈χτερ σοχιαλ.
Εν λο θυε ρεσπεχτα α λασ τιερρασ εϕιδαλεσ, δαδο ελ νιϖελ δε προτεχχι⌠ν δε θυε
γοζαβαν, πυεδε αδϖερτιρσε θυε λα νατυραλεζα ϕυρδιχα δελ εϕιδο εσ λα δε περσονα µοραλ,
χον περσοναλιδαδ ϕυρδιχα ψ πατριµονιο προπιο, ασ χοµο θυε εσ ρεπρεσενταδα πορ
υν χοµισαριο εϕιδαλ, θυε εσ συπερϖισαδο πορ υν χονσεϕο δε ϖιγιλανχια. Λασ δεχισιο−
νεσ µ〈σ ιµπορταντεσ σε ηαχεν εν Ασαµβλεα Γενεραλ, χοµο λο δελινεαν λοσ αυτορεσ
χιταδοσ, θυιενεσ α〉αδεν θυε, χον εστα οργανιζαχι⌠ν ϕυρδιχα, ελ εϕιδο αδθυιερε λα
ποσιβιλιδαδ δε χονϖερτιρσε εν προπιεταριο δε τιερρασ παρχελαδασ, ασ χοµο δε τιερρασ
δε υσο χοµν ε ινχλυσο δε τιερρασ δεστιναδασ αλ ασενταµιεντο ηυµανο.
Λοσ αχτοσ δε δισποσιχι⌠ν θυε αχτυαλµεντε λοσ εϕιδαταριοσ πυεδεν λλεϖαρ α χαβο
σοβρε λασ τιερρασ δελ εϕιδο δεπενδεν δελ τιπο δε τιερρασ δε θυε σε τρατε, πυδιενδο
εϕερχιταρσε εν λο ινδιϖιδυαλ ο πορ χονδυχτο δε λα ασαµβλεα, εν ταντο ⌠ργανο συπρεµο
δελ εϕιδο.
Jq{"gp" fc." eqp" dcug" gp" ncu" tghqtoc u." {"e wornkogpvcpfq" fgvgtok pcfqu"
ρεθυισιτοσ, υν εϕιδαταριο πυεδε αρρενδαρ α οτρο εϕιδαταριο ο αϖεχινδαδο δελ
µισµο νχλεο δε ποβλαχι⌠ν (εϕιδο) συ παρχελα, δαρ εν γαραντα δε χρδιτοσ
47 Ιβιδεµ., ππ. 516−519.
48 Ιβιδ., π. 519 ψ σσ.
Νυεϖασ ποσιβιλιδαδεσ δε
αχυµυλαχι⌠ν δε χαπιταλ σε
αβραν χον λα ιµπλανταχι⌠ν
ινστιτυχιοναλ δε εστοσ χυατροσ
ασπεχτοσ πυεσ αψυδαβαν α
δεσαµορτιζαρ λα τιερρα, αλ
αβριρ λοσ χαυσεσ εν λοσ χυαλεσ
λα προπιεδαδ σοχιαλ ποδρα
Þwkt"cn"rcvtkoqpkq"fg"swkgp"
rwfkgtc"cfswktktncu0
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
642 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
49 Ιβιδεµ., π. 513−514
50 ςερ Τεσισ ΙΙΙ.3≡.Α.57 Α, Νοϖενα ⊃ποχα, ρεγιστ ρο 176073, Τριβυναλεσ Χ ολεγιαδοσ δε Χιρχυιτο, Τεσισ Αισλα−
δα, Σεµιν αριο ϑυδιχιαλ δε λα Φεδεραχι⌠ν ψ σ υ Γαχετα ΞΞΙΙΙ, Ε νερο δε 2006, π〈γ. 2521, χιταδο εν Ιβιδεµ.
51 Ιβιδ.
ελ υσυφρ υχτο δε λα µισµα α τερχεροσ χον λοσ θυε τενγα ρελαχιονεσ δε ασο−
χιαχι⌠ν ο χοµερχιαλεσ, πυεδε τ ρανσµιτιρ συ υσο ο απροϖεχηαµιεντο ηαστα
πορ τρειντα α〉οσ προρρογαβλεσ, χελεβρανδο παρα ελλο χυαλθυιερ τιπο δε χον−
τρατο δε λοσ θυε ρεγυλα ελ δερεχηο χοµν, χοµο ελ υσυφρυχτο, µεδιανερα ο
αρρενδαµιεντο, ετχτερα.49
Ασ, σε τιενε θυε λα δισποσιχι⌠ν δε τιερρασ εϕιδαλεσ πυεδε ρεαλιζαρσε µεδιαντε δισ−
τιντοσ αχτοσ, χοµο λο ανοταν νυεστροσ αυτορεσ εν λα σεχχι⌠ν ςΙ δε συ εστυδιο, δελ χυαλ
νοσ σερϖιµοσ παρα υβιχαρ λα τρασχενδενχια δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο, ταλ χοµο ηεµοσ
πλαντεαδο λα τεσισ εν εστε εσχριτο. Α σαβερ:
Σε λεγαλιζα ελ οτοργαµιεντο δελ υσο ψ γοχε α φαϖορ δε τερχεροσ, δε αχυερδο χον ελ
αρτχυλο 79 δε λα Λεψ Αγραρια, πυεδε χονχεδερσε ελ υσο ψ ελ γοχε δε τιερρασ α τερχεροσ
χον ελ υσυφρυχτο, λα απαρεχερα, λα µεδιερα, λα ασοχιαχι⌠ν, ελ αρρενδαµιεντο, ψ εν γε−
νεραλ, χυαλθυιερ οτρο αχτο νο προηιβιδο πορ λα λεψ. Λα µαψορα δε εστοσ αχτοσ ιµπλιχαν
θυε θυιεν ρεχιβε λα τιερρα παρα συ εξπλοταχι⌠ν δεβερ〈 χυβριρ υνα χοντραπρεσταχι⌠ν εν
δινερο ο εν εσπεχιε, νο οβσταντε, ελ υσυφρυχτο πυεδε νο σερ ονεροσο, εν εστε σεντι−
δο, ↵λοσ εϕιδαταριοσ πυεδεν ο νο χονχεδερ ελ υσυφρυχτο γρατυιτο δε τιερρασ εν φαϖορ δε
τερχερασ περσονασ? Νο, πυεσ λα ρεφορµα αγραρια τενα χοµο ϖισι⌠ν τελεολ⌠γιχα ελεϖαρ
λασ χονδιχιονεσ δε ϖιδα δε λοσ εϕιδαταριοσ ψ αυµενταρ συσ ινγρεσοσ,50 λο θυε νο σερα
ποσιβλε χον υν υσυφρυχτο γρατυιτο, µενοσ αν, σι ελ προχεσο δε αµπλιαχι⌠ν δελ χαπιταλ
kornkecdc"igpgtcnk¦ct"nc"ogtecpvknk¦cek„p"fg"nc"vkgttc."tgÞglcfc"gp"uw"oqpgvctk¦cek„p0
Εστα µοδαλιδαδ σε απλιχα ταντο α τιερρασ παρχελαδασ χοµο α τιερρασ δε υσο χοµν.
Ελ οτοργαµιεντο σε εϕερχε λιβρεµεντε πορ ελ εϕιδαταριο εν ελ πριµερ χασο, σιενδο χοµ−
πετενχια εξχλυσιϖα δε λα ασαµβλεα εν ελ σεγυνδο χασο.
Εν λο θυε ρεσπεχτα α λα ηιποτεχα δελ υσυφρυχτο, σε ινδιχα εν ελ τεξτο ρεφεριδο θυε, σι
βιεν ελ αρτχυλο 46 δε λα Λεψ Αγραρια νο εµπλεα λα παλαβρα ηιποτεχα, σε εντιενδε θυε
σε τρατα δε υν δερεχηο ρεαλ δε γαραντα εν συ µοδαλιδαδ δε ηιποτεχα, δαδο θυε φαχυλτα
αλ τιτυλαρ α αχτυαρ σοβρε υνα χοσα ψ υν δεβερ χορρελατιϖο δε αβστενχι⌠ν ιµπυεστο α λοσ
δεµ〈σ συϕετοσ. Α πεσαρ δε εστο, νο δεβε εντενδερσε χοµο ηιποτεχα χονϖενχιοναλ
(νυδα προπιεδα δ) πυεσ νο σε χοµπροµετε δελ τοδο ελ ελεµεντο δε δισποσιχι⌠ν, ο
σεα, νο σε πυεδε ρεµαταρ ελ βιεν ο αδϕυδιχ〈ρσελο ελ αχρεεδορ εν χασο δε νο παγο,
εν ϖερδαδ θυεδα σολο χοµπροµετιδο ελ υσυφρυχτο δε λα τιερρα, δε µανερα θυε σι ελ
τιτυλαρ δε λα µισµα νο λιθυιδα συ αδευδο, λα χονσεχυενχια νο σερ〈 λα πρδιδα δελ βιεν,
σινο εξχλυσιϖαµεντε λα πρδιδα τεµποραλ δελ υσυφρυχτο, χορρεσπονδιενδο εν αδελαντε
αλ αχρεεδορ ηαστα ελ πλαζο παχταδο παρα θυε ρεχυπερε συ χρδιτο.51 Χαβε δεσταχαρ θυε
εν χασο δε θυε ελ δευδορ νο παγυε, ελ αχρεεδορ νο ποδρ〈 ηαχερ εφεχτιϖα διρεχταµεντε
λα γαραντα, σινο θυε τενδρ〈 θυε προµοϖερλα αντε τριβυναλ αγραριο.
643
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
Εν λο ρεφερεντε α λα εναϕεναχι⌠ν δε λασ παρχελασ, ταλ χοµο νοσ λο µυεστραν εστοσ
αυτορεσ, υνα δε λασ µανιφεσταχιονεσ µ〈σ ραδιχαλεσ δε λα ρεφορµα αλ δερεχηο αγραριο
δε 1992 ηα χονσιστιδο εν οτοργαρ λα πρερρογατιϖα αλ εϕιδαταριο παρα εναϕεναρ συ παρ−
egnc"rwgu"kornkec"vtcpuokvkt"fg"ocpgtc"fgÝpkvkxc"vqfqu"uwu"fgtgejqu"uqdtg"gnnc."{"pq"
σ⌠λο συ απροϖεχηαµιεντο τεµποραλ.52"Jcuvc"csw."rwgfg"cfxgtvktug"nc"fk ogpuk„p"fgn"
χαλαδο θυε ιµπλιχ⌠ εστα Ρεφορµα εν ελ αγρο εν Μξιχο, σεδε δελ εξπεριµεντο σοχιαλ
θυε εστα νυεϖα ερα προψεχτο παρα λασ περσονασ.
Ελ χοντενιδο δελ αρτχυλο 80 δε λα Λεψ Αγραρια δεϕα ϖερ δε θυ µανερα λα ρεγλα−
µενταχι⌠ν εν λα µατερια σε ηιζο δε τοδοσ λοσ λαζοσ ιντερσυβϕετιϖοσ θυε χοµπονεν
α λασ φαµιλιασ δε χαµπεσινοσ, πυεσ ινδιχα θυε λοσ εϕιδαταριοσ ποδ ρ〈ν εναϕεναρ συσ
δερεχηοσ παρχελαριοσ χον λα µανιφεσταχι⌠ν δε χονφορµιδαδ πορ εσχριτο αντε τεστιγοσ
{"tcvkÝecfc"cpvg"hgfcvctkq."nc"pqvkÝecek„p"rqt"guetkvq"cn"e„p{wig."eqpewdkpc"q"eqpew−
βιναριο ψ λοσ ηιϕοσ δελ εναϕεναντε ψ δε δαρ αϖισο αλ χοµισαριο εϕιδαλ. Λα εναϕεναχι⌠ν
πυεδε δαρσε α τραϖσ δε λα χοµπραϖεντα, λα δοναχι⌠ν, λα περµυτα ψ λα ηερενχια χοµο
αχτοσ µ〈σ χοµυνεσ.53
Rqt"nq"swg"tgurgevc"c"nc"cfswkukek„p"fgn"fqokpkq"rngpq"fg"nc"uwrgtÝekg"rctegnctkc"
εϕιδαλ, εν ρελαχι⌠ν χον λο δεσταχαδο δελ τεξτο δε ρεφερενχια εν εστε απαρταδο, ταµβιν
πυεδε αγρεγαρσε θυε εν ελ αρτχυλο 80 δε λα Λεψ Αγραρια σε τιενε υν µεχανισµο παρα
θυε λοσ εϕιδαταρ ιοσ αδθυιεραν ελ δοµινιο πλενο δε λασ παρχελασ εϕιδαλεσ, πυεσ αλ ηα−
χερλο, δεϕαρ〈ν δε σερ εϕιδαλεσ ψ σερ〈ν προπιεδαδ πριϖαδα, απλιχ〈νδοσε λα νορµατιϖιδαδ
χιϖιλ χορρεσπονδιεντε αντεσ θυε λασ δισποσιχιονεσ δε δερεχηο αγραριο.54 Νο οβσταντε
εστα εϖιδεντε απλιχαχι⌠ν δελ δερεχηο χιϖιλ, δεβε χονσιδεραρσε ελ δερεχηο δελ ταντο εν
φαϖορ δε λοσ φαµιλιαρεσ δελ εναϕεναντε, δε λασ περσονασ θυε ηαψαν τραβαϕαδο διχηασ
παρχελασ πορ µ〈σ δε υν α〉ο, λοσ εϕιδαταριοσ, λοσ αϖεχινδαδοσ ψ ελ νχλεο δε ποβλαχι⌠ν
εϕιδαλ. Φυερα δε εστε ασπεχτο, ρεγιρ〈ν παρα εστα µοδαλιδαδ λασ δισποσιχιονεσ δε δερε−
χηο χοµν.55
Fcfq"swg"ug"vtcvc"fg"wp"ogecpkuoq"h wpfcogpvcn"rctc"nc"eqpxgtuk„p"fgn"tfiikogp"
ϕυρδιχο δε λα παρχελα εϕιδαλ, σε ρεθυιερε, αδεµ〈σ δε λα παρτιχιπαχι⌠ν δελ τιτυλαρ, λα
δε λα ασαµβλεα εϕιδαλ πυεσ α στα χοµπετε λα ρεσολυχι⌠ν γενεραλ δε αυτοριζαχι⌠ν δε
δοµινιο πλενο α λοσ εϕιδαταριοσ, δε αχυερδο χον λοσ αρτχυλοσ 23 φραχχι⌠ν ΙΞ ψ δελ
αρτχυλο 81 δε λα Λεψ Αγραρια. Ελ αχτο σε περφεχχιοναρ〈 αχυδιενδο αλ Ρεγιστρο Αγρα−
52 Ιβιδεµ., π. 516 ψ σσ
53 Ιβιδ.
54 Ιβιδ.
55 Πυεδεν πρεσεντα ρσε σιτυαχιονεσ χοντραδ ιχτοριασ, πορ εϕεµπλο, εν ελ χασο δε υνα δετερµινα δα εναϕεναχι⌠ν;
δεπενδιενδο δ ε λα χοντροϖερσια θυε συρ ϕα, ϖα α σερ ελ δερεχηο απλ ιχαβλε ε ινχλυσο, ελ τριβυ ναλ χοµπετεντε
rctc" eqpqegt0" Cu."g p"wp" eqp Þkevq" tgncekqpcfq" eqp" gn"fg tgejq" fgn"vc pvq"tg iwncfq" rqt" nc"N g{"Ci tctkc."
δεσδε λυεγο λε σερ〈 απλιχαβλε στα , αυνθυε συπλετορ ιαµεντε ελ Χ⌠διγο Χιϖ ιλ Φεδεραλ, ψ θυιε ν τενδρα θυε
eqpqegt" ugt c" gn" Vtkdwpcn" Wpkv ctkq" Ci tctkq" E qorgvgpvg0" O kgpvtc u" swg" uk" ug" vtcv c" fg" wpc" eq pvtqxgtukc"
ρελαχιοναδα χον λοσ δερ εχηοσ ψ οβλιγαχιονεσ δελ χοντρατο δε εναϕενα χι⌠ν, ταλεσ χοµο λα εντρεγα δελ βιεν ο
ελ παγο δελ πρεχιο, δεβερ 〈 απλιχαρσε ελ Χ⌠διγο Χιϖιλ δε λα εντιδ αδ ρεσπεχτιϖα ψ τενδ ρ〈 θυε ρεσολϖερ ελ ϕυεζ
δε λο χιϖιλ λοχαλ.
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
644 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
ριο Ναχιοναλ παρα σολιχιταρ νυεϖο ττυλο δε προπιεδαδ, µισµο θυε σε ινσχριβιρ〈 εν ελ
Ρεγιστρο δε λα Προπιεδαδ χορρεσπονδιεντε.
Λα ασαµβλεα σ⌠λο ποδρ〈 τοµαρ λα δεχισι⌠ν δε δοµινιο πλενο δε παρχελα εϕιδαλ
σι εν ελ εϕιδο, λα µαψορ παρτε δε λασ παρχελασ, σε ηαν ρεγυλαριζαδο λα τενενχια δε λα
vkgttc" eqp" dcug"gp" gn" Rtqitcoc" fg" egtvkÝecek„p" fg" Fgtgejqu" Glkfcngu"{" Vkvwncek„p"
fg" Uqnctgu" *RTQEGFG+0"Guvc" cfswkukek„p" fgn" fqokpkq" rngpq" u„nq"g uvctƒ" nkokvcf c"
πορ ελ υσο δελ συελο θυε ριγε λα υβιχαχι⌠ν δε λα παρχελα, πορ εϕεµπλο, θυε νο εστν εν
ζονασ νατυραλεσ προτεγιδασ, ο βιεν, λα συϕεχι⌠ν α λεψεσ ψ ρεγλαµεντοσ εν µατερια δε
ασενταµιεντοσ ηυµανοσ.
Εν λο θυε τιενε θυε ϖερ χον λα απορταχι⌠ν δε τιερρασ δε υσο χοµν α σοχιεδαδεσ
ekxkngu" {" ogtecpvkngu." gn" fkuewtuq" fg" lwuvkÝecek„p" fg" nc" tghqtoc" cit ctkc" rctvg" fgn"
uwrwguvq"fg" nc" Ðd¿uswgfc" fg" dgpgÝekqu" ocvgtkcngu" tgncekqpcfqu"eqp" nqu" rtq{gevqu"
προδυχτιϖοσ α λοσ χυαλεσ σε πρετενδαν δεστιναρ λασ τιερρασ, πορ λο ταντο, ρεθυιερε δε
λα απροβαχι⌠ν δε λοσ εϕιδαταριοσ εν ασαµβλεα, πυεσ σε τρατα δε τιερρασ εν λα χυαλεσ λοσ
εϕιδαταριοσ τιενεν υν δερεχηο δε χοπροπιεδαδ αλ νο ηαβερ σιδο φραγµενταδασ νι ασιγ−
ναδασ ινδιϖιδυαλµεντε.56 Εν αδιχι⌠ν, ελ προψεχτο δε δεσαρρολλο δεβερ〈 αναλιζαρσε
πορ λα Προχυραδυρα Αγραρια περο νο σερ〈 ϖινχυλαντε συ οπινι⌠ν παρα λα ασαµβλεα δε
εϕιδαταριοσ, λα χυαλ χονσερϖα εξχλυσιϖαµεντε λα δεχισι⌠ν δε λα απορταχι⌠ν δε τιερρασ.
Χονχλυψεν νυεστροσ αυτορεσ δε ρεφερενχια θυε εστα µοδαλιδαδ περµιτε χρεαρ σο−
χιεδαδεσ, πορ λο θυε δεβεν δετερµιναρσε λασ αχχιονεσ ο παρτεσ σοχιαλεσ θυε ϖαν α
περτενεχερ αλ νχλεο δε ποβλαχι⌠ν εϕιδαλ, ελ χυαλ ποδρ〈 σερ εν συ χονϕυντο ο δε µανε−
ρα ινδιϖιδυαλ παρα λοσ εϕιδαταριοσ. Λα δεσιγναχι⌠ν δε υν χοµισαριο, εν εστε σεγυνδο
χασο, σερ〈 υν δερεχηο ιρρενυνχιαβλε παρα λοσ εϕιδαταριοσ, εστε χοµισαριο τενδρ〈 λασ
φυνχιονεσ δε ϖιγιλανχια δε λασ σοχιεδαδεσ πρεϖιστα εν λα Λεψ Γενεραλ δε Σοχιεδαδεσ
Μερχαντιλεσ. Εν χασο δε νο ηαχερλο, σερ〈 λα Προχυραδυρα Αγραρια θυιεν λο δεσιγνε.
ςΙΙΙ. Χονχλυσιονεσ
Α παρτιρ δε λοσ α〉οσ 1970, ελ ιµπεριο ηεγεµ⌠νιχο εσταδουνιδενσε τρατ⌠ δε εριγιρ
wp"ukuvgoc" gp" gn"swg" ug" eqodkpctcp" vcpvq" cewgtfqu" kpvgtpcekqpcngu" {"Ý pcpekgtqu."
χοµο νυεϖασ ινστιτυχιονεσ δε αλχανχε γλοβαλ, σ⌠λο θυε σιν περδερ λα χονχεντραχι⌠ν
fgn"rqfgt"geqp„okeq"gp"gn"ugpq"Ýpcpekgtq"fg"Ωαλλ Στρεετ.
Χονσεχυεντεµεντε, σε ινσταλ⌠ υν ορδεν θυε ηα τενιδο χοµο οβϕετο ελ υσο δε φαχ−
vqtgu"g"kpÞwgpekcu"kpvgtpcekqpcngu"eqoq"gn"HOK"{"qvtqu"qticpkuoqu.57 στοσ λλεϖαραν
ελ χοµπροµισο δελ νεολιβεραλισµο χοµο νυεϖα ορτοδοξια εχον⌠µιχα, εν λα χυαλ ελ
ugevqt"Ýpcpekgtq"gu" hwpfcogpv cn"rctc"eqodcvk t"gn"rqfgt"fg" nqu"oqxkokgpvqu"fg"nqu"
56 ΙβΙδ.
57" Nc"tgqticp k¦cek„p" fgn"fqokp kq"Ýpcpekg tq"kpvgt pcekqpcn" fgufg"Ωαλλ Σ τρεετ ιµπλιχα θυε ηαψα υνα µαψορ
ϖιγιλανχια εν λ α βαλανζα δε παγοσ δε λοσ πα σεσ, ελ αϕυστε δε λασ εχονοµ ασ δοµστιχα παρα ασε γυραρ αλτοσ
νιϖελεσ δε αηορρο ε ι νϖερσιονεσ ιντερνα σ, ασ χοµο ϖιγιλαρ νιϖελεσ δε εν δευδαµιεντο πβλιχο ψ πρ ιϖαδο.
645
Ελ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο εν λα ερα δελ νυεϖο ιµπεριαλισµο 625−646
τραβαϕαδορεσ εν λα ρεπροδυχχι⌠ν αµπλιαδα, αδεµ〈σ δε φαχιλιταρ λα µαψορ µοϖιλιδαδ
igqitƒÝec"fg"vqfcu"ncu"hqtocu"fg"ecrkvcn0
Μεδιαντε εστα νυεϖα εστρυχτυρα, εν Αµριχα Λατινα, δυραντε λα δχαδα δε λοσ
1980, λοσ αχτιϖοσ δε εχονοµασ εντερασ ηαν σιδο πυεστοσ αλ σερϖιχιο δε λα συπεραχι⌠ν
δε λα χρισισ δε σοβρεαχυµυλαχι⌠ν. Λασ χρισισ δε λασ εχονοµασ λατινοαµεριχανασ ηαν
ϖενιδο σιενδο υσαδασ παρα ρεοργανιζαρ λασ ρελαχιονεσ σοχιαλεσ δε προδυχχι⌠ν δε χαδα
πασ, σοβρε λα βασε δε υν αν〈λισισ θυε φαϖορεζχα λα πενετραχι⌠ν δε χαπιταλεσ εξτραν−
ϕεροσ, δε ταλ µανερα θυε λοσ µερχαδοσ ιντερνοσ ψ εµπρεσασ αντεριορµεντε εσταταλεσ,
swgfctcp"c"ogtegf"fg"ncu"gortguc u"fg"GWC."fgn"Lcr„p"{"fg"nc"Wpk„p"Gwtqrgc0
Εν λο ρεφερεντε αλ δερεχηο αγραριο εν Μξιχο, χοµο ηα θυεδαδο ασενταδο, λοσ
αχτοσ ϕυρδιχοσ δε δισποσιχι⌠ν θυε εν λα αχτυαλιδαδ λοσ εϕιδαταριοσ πυεδεν λλεϖαρ α
ecdq"uqdtg" ncu"v kgttcu" fgn"glkfq."xcp" c"fg rgpfgt"fgn" vkrq" fg"uwrgt Ýekg"kpxqnwetcfc0"
Περο χον ινδεπενδενχια δελ τιπο δε τιερρασ, λο χιερτο εσ θυε ελ δερεχηο απλιχαβλε νο
εσ µ〈σ σολαµεντε ελ αγραριο, σινο ταµβιν, ελ δερεχηο πριϖαδο, σεα χιϖιλ ο µερχαντιλ.
Λα πρδιδα δε αυτονοµα ψ απλιχαχι⌠ν παρα λα ραµα σοχιαλ δελ δερεχηο αγραριο σε
µυεστρα χοµο ελ σιγνο µ〈σ εϖιδεντε δε λα τρανσφορµαχι⌠ν δε υν δερεχηο.
Pq"qduvcpvg." Jctxg{" xkuwcnk¦c" vcodkfip" swg" fgdgp"eqpukfgtct ug"ncu" tgukuvgpekcu"
αντιιµπεριαλιστασ, λασ χυαλεσ λιµιταν λασ οπχιονεσ δε λα εξπανσι⌠ν δελ ιµπεριο εσ−
ταδουνιδενσε. Απαρεχεν οτρασ ποσιβιλιδαδεσ παρα απαρταρσε δε λα αχτυαλ φορµα δε
ιµπεριαλισµο, χοµο λα οπχι⌠ν θυε τιενε λοσ γοβιερνοσ δε χοµπροµετερσε α υνα ρε−
διστριβυχι⌠ν µασιϖα δε ριθυεζα δεντρο δε συσ φροντερασ, ασ χοµο βυσχαρ εσ θυεµασ
δε αβσορχι⌠ν δε εξχεδεντεσ α τραϖσ δε αϕυστεσ τεµποραλεσ ιντερνοσ χοµο λα ινϖερσι⌠ν
εν λα εδυχαχι⌠ν πβλιχα, ο σοστενερ υνα εστρατεγια ινδυστριαλ δε ρεϖιταλιζαχι⌠ν δε λα
ocpwhcevwtc0" Guvq" tgswgtkt c"fg" oc{qtgu"korwguvqu" q" Ýpcpekcokgpvq" fgÝekvctkq" {"
φυερτε διρεχχι⌠ν εσταταλ.
Εν εφεχτο, αλ πρεγυνταρνοσ χυ〈λ εσ λα φορµα θυε τοµαρ〈 ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο
φρεντε α υν εσχεναριο δε τρανσφορµαχι⌠ν φυνδαµενταλ δελ φυνχιοναµιεντο δελ σιστε−
µα γλοβαλ εν ελ χυαλ χοεξιστεν υνα ϖαριεδαδ δε φ υερζασ, βιεν ποδραµοσ χονσιδεραρ
χοµο ποσιβλε λα ποσιβιλιδαδ δε υνα γλοβαλιζαχι⌠ν νο ιµπεριαλιστα, ενφατιζαδα εν ελ
βιενεσταρ σοχιαλ ψ οβϕετιϖοσ ηυµανιταριοσ νο ασοχιαδοσ α δεσαρρολλο δεσιγυαλ, γλορι−
Ýecek„p"fgn"fkpgtq."gn"xcnqt"fgn"ogtecfq"ceekqpctkq."q"nc"cewowncek„p"fgn"ecrkvcnÑ0
Σεχχι⌠ν Αρτχυλοσ δε Ινϖεστιγαχι⌠ν
646 αλεγατοσ, νµ. 94, Μξιχο, σε πτιεµβρε/διχιεµβρε δε 2016
Φυεντεσ δε χονσυλτα
DkdnkqitƒÝec u
ènxctg¦"Ucnfc‚c"Fcxkf0"Χρτιχα δε λα τεορα εχον⌠µιχα ψ πολτιχα εν Μξιχο. Μξιχο, Ελ
Χαβαλλιτο, 1994.
Χ⌠ρδοϖα, Αρναλδο. Λα φορµαχι⌠ν δελ ποδερ πολτιχο εν Μξιχο. Μξιχο, Ερα, 4♠ εδ., 1975.
Jgnngt."Jgtocp0"Τεορα δελ Εσταδο. Μξιχο, ΦΧΕ, 2012, π. 260 ψ σσ.
Μαρξ, Χαρλοσ. Ελ Χαπιταλ. Μξιχο, ΦΧΕ, 1994, τ. Ι., π. 607.
Πουλαντζασ, Νιχοσ. Ποδερ πολτιχο ψ χλασεσ σοχιαλεσ εν ελ εσταδο χαπιταλιστα. Μξιχο,
Σιγλο ΞΞΙ, 11♠ εδιχι⌠ν. 1975.
Σαντιαγο Μονζ αλϖο Αλεϕανδρο. Λα χυλτυρα νορ µατιϖα Η〉η〉υ. Ιντροδυχχι⌠ν αλ εστ υδιο
δελ δερεχηο εν υνα χοµυν ιδαδ ινδγενα εν ελ ςαλλε δελ Μεζθυιταλ. Ofizkeq." WCO/
Φονταµαρα, 2015.
Ελεχτρ⌠νιχασ
Γαρχα Λινερα, ℑλϖαρο. Φορµα ϖαλορ ψ φορµα χοµυνιδαδ. Απροξιµαχι⌠ν τε ⌠ριχα−αβσ−
τραχτα α λοσ φυνδαµεντοσ χιϖιλιζατοριοσ θυε πρεχεδε ν αλ Αψλλυ Υνιϖερσαλ. Λα Παζ,
Χολεχχι⌠ν ΧΛΑΧΣΟ. Χοεδιχιονεσ ΧΛΑΧΣΟ−Μυελα δελ διαβλο−Χοµυνα. 2009. ηττπ://
βιβλιοτεχαϖιρτυαλ.χλαχσο.οργ.αρ/αρ/λιβροσ/χοεδιχιον/γαρχιαλ/01ιντρο.πδφ.
Jctxg{."Fcxkf0"Ελ νυεϖο ιµπεριαλισµο: αχυµυλαχι⌠ν πορ δεσποσεσι⌠ν. Εν ηττ π://βιβλιο−
τεχα.χλαχσο.οργ.αρ/χλαχσο/σε/20130702120830/ηαρϖεψ.πδφ.
JgogtqitƒÝecu
Ζ〉ιγα Αλεγρα, ϑοσ Γ. ψ Χαστιλλο Λ⌠πεζ, ϑυαν Α. Λα ρεϖολυχι⌠ν δε 1910 ψ ελ µιτο
δελ εϕιδ ο µεξιχανο. Αλεγατοσ."p¿o0" 97."WCO/C."oc{q/ciquvq"fg"4232."Ofizkeq."
ππ. 516−519.
Οτρασ
Λεψ Φεδεραλ δε λα Ρεφορµα Αγραρ ια.
Λεψ Αγραρια.
Χ⌠διγο Χιϖιλ Φεδεραλ.
Τεσισ ΙΙΙ.3≡.Α.57 Α, Νοϖενα ⊃ποχα, ρεγιστρο 176073, Τριβυναλεσ Χολεγιαδοσ δε Χιρχυιτο,
Τεσισ Αισλαδα, Σεµαναριο ϑυδιχιαλ δε λα Φεδεραχι⌠ν ψ συ Γαχετα ΞΞΙΙΙ, ενερο δε
2006, π. 2521.
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba