Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos en maya

1
U ALMEJEN NOJ A’ALMAJT’AANIL U MÚUCH’ PÉETLU’UMILO’OB
MÉXICO
Yáax jo’olts’íib
Péets’el I
Tu yo’olal u najmatmajilo’ob wíinik
Jatsts’íib (Art. 1). Ti’ u Múuch’ Péetlu’umilo’ob Méxicoe’ tuláakal máak yaan u
k’amik le páajtalilo’ob ku ts’áaik le Noj a’almajt’aana’, beyxan ma’ táan u béeytal
u tse’elel mix u ch’e’enel ti’ mixmáak, chéen wa bey ku jets’iko’.
Wet’a’an palitsilil ti’ u Múuch’ Péetlu’umilo’ob México. U táanxel nojlu’umil
palitsilo’ob ku yokolo’ob tu Nojlu’umil Méxicoe’, chéen tu yo’olal lela’, yaan u
najmáaltiko’ob u jáalk’abil yéetel yaan u kanáanta’alo’ob tumen le
A’almajt’aano’obo’.
Ku láaj we’et’el u péech’ óolta’al máak tu yo’olal u ch’i’ibalil wa tu’ux u taal,
tumen ch’uup wa xiib, u ja’abil, u ma’ béeytal u meyaj, bix u kuxtalo’ob, u toj
óolal, u k’ujtalil, u tuukul, ba’ax uts tu t’aan, wa ts’oka’an u beel wa ma’, wa
uláak’ ba’alo’ob ku loobiltik u tsikbe’enil máak yéetel uláak’ ba’alo’ob ku luk’sik
wa ku chichankuunsik u páajtalil yéetel u jáalk’abil máako’ob.
Jatsts’íib (Art. 2). U Nojlu’umil Méxicoe’ chéen jump’éel yéetel ma’ táan u
béeytal u ja’atsal.
2
Le Nojlu’uma’ meenta’an tumen ya’ab jejeláas miaatsilo’ob, ku ch’a’amuk’tikuba
ti’ u máasewal kaajo’ob, leti’ le ku taalo’ob ti’ u ch’i’ibalilo’ob le yaano’ob ka’ach
ti’ le Nojlu’uma’ tak ka káaj u k’uchul le sak wíiniko’obo’, yéetel tak bejla’e’
ts’aka’an ti’ob u molayilo’ob kaaj, u taak’inilo’ob, u miaatsilo’ob yéetel u
almejenilo’ob wa junjaats ti’ le je’elo’oba’.
U tuukulil u ye’esikuba’ob bey máasewale’, chéen leti’ je’el u béeytal u ya’alik,
utia’al u je’ets’el ti’ máaxo’ob kun ts’áabil u belbest’aanilo’ob máasewal
kaajo’ob.
U kajtalilo’ob jump’éel máasewal kaaje’, leti’ le ku meentiko’ob junp’éelili’ kaaj,
taak’inil yéetel miaatsil, jets’ekbalo’ob ti’ jump’éel lu’umil yéetel ku
chíimpoltiko’ob u jala’achilo’ob je’ebix suuka’an ti’obe’.
U páajtalil máasewal kaajo’ob utia’al u much’ikuba’ob ti’ u jáalk’abile’ yaan u
meentiko’ob tu juunalo’ob ichil u jeets’il noj a’almajt’aan, ka u kanáant ma’ u
ja’atsal Nojlu’um. U chíimpolta’al máasewal kaajo’ob yéetel kajtalilo’obe’ yaan u
meenta’al ti’ u Noj a’almajt’aanilo’ob yéetel ti’ u a’almajt’aanilo’ob le
péetlu’umo’obo’, le je’elo’oba’ k’abéet u ts’áatáantiko’ob, le nojtáambal
chunt’aano’ob jets’a’ano’ob ti’ le xóot’ts’íibo’ob ts’o’ok u máansa’alo’ob ti’ le
jatsts’íiba’, beyxan u tuukulil tu yo’olal ch’i’ibalt’aano’ob yéetel ti’ kajtalil.
A. Le Noj A’almajt’aana’ ku chíimpoltik yéetel ku kanáantik u páajtalil
máasewal kaajo’ob yéetel kajtalilo’ob utia’al u múuch’ tukultiko’ob yéetel
jáalk’abil ba’ax kun u meento’ob, le beetike’, yaan u páajtalil ti’ob tu juunalo’ob
utia’al:
I. U ch’a’at’antiko’ob bix kun múul kuxtalo’ob yéetel u nu’ukbesajil kaaj,
taak’inil, almejenil yéetel miaatsil.
3
II. U meyajtiko’ob u belbes nu’ukbesajilo’ob utia’al u belbest’anta’al yéetel u
xu’ulsa’al ba’ate’el ichilo’ob, ich u jeets’ nojtáambal chuunt’aanilo’ob ti’ le Noj
A’almajt’aana’, ka u chíimpolto’ob u najmatmajil máak, u páajtalilo’ob wíinik,
yéetel ka u táanilkuns u tsikbe’enil yéetel u tojbe’enil ko’olelo’ob. Le
a’almajt’aano’obo’ yaan u jets’iko’ob ba’ax yéetel bix kun éejentbil tumen ajp’is
óolo’ob wa tribunalo’ob k’abéeto’ob.
III. U yéeyiko’ob u jala’achilo’ob wa u ajpoolilo’ob, je’ebix jets’t’anta’an ti’ u
belbest’aanilo’ob, u tsoolil u meentiko’ob ba’al yéetel u suuka’anilo’ob, utia’al u
jala’achkuntikuba’ob je’ebix suuka’anile’, ikil u kanáanta’al u keet táakpajal
ko’olelo’ob je’ebix xiibo’obe’, tu’ux ka yanak u chíimpolta’al u mokt’aanil
nojlu’um yéetel u tsikbe’enil péetlu’umo’ob.
IV. U kanáantiko’ob yéetel u mu’uk’a’ankuunsiko’ob u t’aano’ob, u
k’ajóolalo’ob yéetel tuláakal ba’al yaan ich u miaatsilo’ob yéetel u bixilo’ob.
V. U kanáantiko’ob yéetel u ma’alobkuunsiko’ob tu’ux ku kuxtalo’ob yéetel u
kanáantiko’ob xan u tojbe’enil u lu’umo’ob, je’ebix jets’a’an ti’ le Noj
A’almajt’aana’.
VI. U táakpajalo’ob yéetel chíimpolil, tu yo’olal bix u tia’alinta’al yéetel u
yantal lu’um ti’ob je’ebix jets’a’an ti’ le Noj A’almajt’aana’ yéetel ti’ le
a’almajt’aano’ob ku t’aano’ob tu yo’olalo’, beyxan ti’ le páajtalilo’ob yaan ti’
yaanal máako’obo’ wa ti’ u kajnáalilo’ob kaaj, ti’ u k’abéetkuunsa’al yéetel u ki’
óolta’al ba’ax sijnáal tu’ux jets’ekbalo’ob yéetel kajakbalo’ob, ba’ale’ le je’ela’
ma’ táan u béeytal yéetel ba’alo’ob yaan ich nojk’a’ana’an ba’alo’ob, je’ebix u
ya’alik le Noj A’almajt’aana’. Utia’al le je’elo’oba’ le kaajo’obo’ je’el u béeytal u
paaklan much’ikuba’obe’ je’ebix jets’a’an ti’ le a’almajt’aano’obo’.
VII. U yéeyiko’ob u ajpoolilo’ob tu táan méek’tankaajo’ob, ti’ le kuchkabalo’ob
tu’ux yaan máasewal kajnáalo’obo’.
U noj a’almajt’aanil yéetel u a’almajt’aanilo’ob péetlu’umo’obe’ yaan u
chíimpoltiko’ob yéetel u belbest’antiko’ob le páajtalilo’oba’ ti’ kuchkabalo’ob,
yéetel u tuukulil u mu’uk’a’ankuunsiko’ob u táakpajalil yéetel u ye’esajil
almejenil je’ebix suuka’an ichilo’obe’.

Para continuar leyendo

Solicita tu prueba

VLEX utiliza cookies de inicio de sesión para aportarte una mejor experiencia de navegación. Si haces click en 'Aceptar' o continúas navegando por esta web consideramos que aceptas nuestra política de cookies. ACEPTAR